Emotionele economie

De conjunctuurvisie van Drs. M. W. Dekker, algemeen directeur NPM Capital

De mens is geen volledig rationeel wezen. En dat is maar goed ook. Emoties krijgen gelukkig ook nog een kans. In de liefde bijvoorbeeld. Of in de muziek. Ik noem maar wat. Ook de homo economicus is niet geheel rationeel. Emoties spelen misschien wel een veel grotere rol in het gedrag van consumenten, ondernemers en beleggers dan we denken. Ook dat heeft z'n positieve kanten. Immers, no guts, no glory. En die "guts" worden ongetwijfeld gedragen door positieve emoties. Maar het emotionele in de economie heeft ook z'n lastige kanten. Want emoties kunnen fluctueren. Verwachtingen gevoed door hoop, enthousiasme, maar ook door angsten kunnen daardoor meer of minder gunstig worden. Denk maar aan de renteverwachting, gevoed door hoop of angst. Al die verwachtingen beïnvloeden vervolgens het feitelijk gedrag van de consumenten, de investeerders en de beleggers. De golfbewegingen in de economie die hierdoor ontstaan noemen we "conjunctuur".

Nu was conjunctuur vroeger iets waar alleen geleerde economen bij universiteiten, EZ en De Nederlandsche Bank zich mee bezig hielden. Tegenwoordig hebben we allemaal overal verstand van, dus ook van de economie. Wat je nu veel om je heen hoort, is dat de oude theorie van de conjuncturele golfbewegingen in de praktijk niet meer werkt. In "de nieuwe economie" hoeven we niet meer bang te zijn voor sterke neerwaartse bewegingen. De aanhoudende groei van de laatste zeven jaar zou hiervoor het bewijs zijn. Waar of niet waar?

Om de werkelijkheid te beschrijven denk ik dat we het onderscheid moeten maken dat ooit aan eerstejaars economiestudenten al werd voorgehouden: je hebt structurele bewegingen, conjuncturele cycli en je hebt incidenten (bijvoorbeeld een oorlogssituatie) die de economie beïnvloeden. Persoonlijk denk ik dat de economie nog steeds gekenmerkt wordt door conjuncturele bewegingen, maar dat we de laatste jaren een heel sterke mix van structurele bewegingen hebben die de conjunctuur als het ware overheersen. Dat zijn bijvoorbeeld de stormachtige opkomst van ICT, de mondialisering, de invoering van de euro, de schaalvergroting door concentraties en de terugtredende overheid. Met elkaar hebben deze factoren de economie een enorme power gegeven.

Door die power van de structurele veranderingen zien de golfbewegingen er veel positiever uit, maar ze zijn er nog steeds. Je zou kunnen zeggen, voorheen ging het goed, matig of slecht (en in het laatste geval was er een echte krimp van de economie) en nu zitten we blijkbaar in een langdurige periode waarin het heel goed, goed of "nog heel behoorlijk" gaat. Dat de Nederlandse economie van die gunstige situatie extra profiteert, heeft meerdere oorzaken. We hebben het dan wel vaak over het poldermodel, maar een fors beetje geluk speelt zeker een rol. Bijvoorbeeld het feit dat ons land ook door zijn ligging voor veel internationale ondernemingen een ideale vertrekbasis is voor Europese distributie. En vergeet niet dat bij ons het accent ligt op handel en dienstverlening, en veel minder op industrie. Dat betekent alleen al dat je veel flexibeler bent. Een computer kan je uitzetten en snel weer aanzetten als je hem nodig hebt. Bij een grote machine of installatie ligt dat anders. Een handelend of dienstverlenend bedrijf kan z'n activiteiten en z'n bezetting redelijk snel aanpassen aan veranderende omstandigheden, een fabriek met onderbezetting kost gewoon dik geld.

Dat er onderliggend nog steeds sprake is van ups en downs in de economie zie je vooral in de meer traditionele sectoren. Daar is in een periode dat het even wat minder gaat dan ook behoefte aan herstructureringsfinanciering. Werk aan de winkel voor een participatiemaatschappij die op langere termijn durft te denken. Maar het merendeel van de participaties heeft momenteel toch het karakter van groeifinanciering. Snelgroeiende ICT-bedrijven en ondernemingen die willen groeien via overnames en internationalisatie.

Dat zal zeker nog wel enige jaren aanhouden.