&referer=" WIDTH="0" HEIGHT="0" BORDER="0" ALIGN="LEFT" ALT="">

zaterdag 18 september 1999

Turkije opent voorzichtig debat over democratie door Maarten van Aalderen - ROME, zaterdag Niet alleen de Europese Unie vraagt het naar lidmaatschap hunkerend Turkije om meer democratie en een verbetering van mensenrechten in het land. Ook in Turkije zelf wordt het geroep om een vrijere, open samenleving steeds groter. De rampzalige aardbeving op 17 augustus, die aan ruim 15.000 mensen het leven kostte, heeft hiertoe een belangrijke bijdrage geleverd. Het vertrouwen van de Turken in de staat is afgenomen. Terwijl het leger steken liet vallen bij het opvangen van de dramatische gevolgen van de aardbeving, schoten vrijwilligersorganisaties als paddestoelen uit de grond om daadwerkelijke hulp te bieden. Het leger reageerde gepikeerd. De vele Turkse journalisten die kritiek hadden op de inefficiëntie van het leger na de ramp, maar ook enkele buitenlandse collega's, kregen een vermaning. Fondsen van vrijwilligersorganisaties die werkten aan de wederopbouw werden geblokkeerd. "Om oplichterij tegen te gaan", was de officiële mededeling. In werkelijkheid wilde de staat het initiatief houden en duldde geen concurrentie. Eerder deze maand baarde Opperrechter Sami Selcuk opzien met felle kritiek op de Turkse grondwet uit 1982. Deze was min of meer gedicteerd door de militairen die twee jaar ervoor een staatsgreep hadden gepleegd. Toen, in 1980, werd het parlement gesloten en het toenmalige kabinet-Demirel ontbonden. Intellectuelen, journalisten en politici, waaronder de huidige premier Bulent Ecevit, kwamen in de gevangenis terecht. De grondwet van de militairen werd in een referendum goedgekeurd, maar een echt debat erover was onmogelijk. Bij de plechtige opening van het nieuwe juridische jaar, waarbij president Demirel en premier Ecevit aanwezig waren, hekelde Selcuk het feit dat de militaire coup-plegers niet vervolgd kunnen worden. Maar vrije meningsuiting wordt aan banden gelegd door strenge bestraffing van opinies die als staatsgevaarlijk worden bestempeld. "Turkije moet de nieuwe eeuw niet ingaan met een grondwet waarvan de rechtmatigheid bijna nihil is", aldus Selcuk. De gewaagde woorden van Selcuk waren nog maar net geuit, toen Bulent Eczacibasi, hoogste adviseur van de Turkse werkgeversorganisatie Tusiad, de politici opriep om meer naar de stem van de maatschappij te luisteren en een open samenleving te vormen. Tusiad-voorzitter Erkut Yucaoglu zei dat politieke hervormingen alleen maar de status van Turkije in de Verenigde Staten en Europa zullen verbeteren en meende dat economisch en politiek liberalisme hand in hand moeten gaan. Nog zo'n 200 organisaties vroegen de regering in Ankara om meer democratie en een verbetering van de mensenrechten. "We zijn eindelijk begonnen te praten. We discussiëren", schrijft een journalist van de Turkish Daily News enthousiast. De Turkse minister van Europese zaken en mensenrechten, Mehmet Ali Intermcelik, beloofde eerder deze week dat de regering er alles aan zal doen om de situatie van de mensenrechten te verbeteren. "Het klimaat is veranderd sinds PKK-leider Abdullah Öcalan is gevangengenomen en de PKK heeft besloten zich terug te trekken uit het land. Daardoor kan de regering haar democratiseringsproces beter uitvoeren", aldus Intermcelik. De Turkse autoriteiten hebben al toestemming gegeven in de Koerdische taal uit te zenden. Twintig Koerdische radio- en televisiezenders zijn direct de ether ingegaan. De blik is gericht op het leger. Zullen de militairen hervormingen die de mensenrechten beter waarborgen wel toelaten? De angst is nog niet geweken.

Auteursrechten voorbehouden 1996-1999, © Dagblad De Telegraaf, Amsterdam De Telegraaf-i wordt het best bekeken met Netscape Navigator, Netscape Communicator of Microsoft Internet Explorer.