RIJSWIJK - Met de komst van honderden Iraakse ballingen maandag in zuidelijk Irak treedt Achmad Chalabi weer voor het voetlicht. De leider van het Iraaks Nationaal Congres (INC) arriveerde in Nasiriya om ongeveer zevenhonderd 'strijders' aan te voeren. Zij moeten humanitaire hulp bieden, contacten leggen met de Irakezen in de 'bevrijde' gebieden en zorgen voor "orde en stabiliteit". De aanwezigheid van Chalabi in Irak wordt verdeeld ontvangen.

Chalabi geldt als een van de bekendste leiders van de onderling zeer verdeelde Iraakse oppositiegroepen. De sjiietische ex-bankier werd geboren in 1945 in een rijk gezin. Tot de machtsovername door Saddam Hussein en zijn Baathpartij in 1968 bekleedden zijn grootvader, vader en broer hoge bestuursposten. Chalabi verliet Irak al in 1956, studeerde in de Verenigde Staten, doceerde in Libanon, bankierde in Jordanië en belandde uiteindelijk in Londen.

Medio jaren negentig was hij in Noord-Irak om er mede vorm te geven aan een opstand van Koerden tegen het regime van Saddam, maar dat liep door gebrek aan Amerikaanse steun uiteindelijk uit in een bloedbad en een gedwongen vertrek. Met 'zijn' Free Iraqi Forces staat Chalabi nu weer in Irak, en ditmaal onder direct commando van de Amerikaanse generaal Tommy Franks.

Chalabi werd begin jaren negentig een van de voormannen van het Iraaks Nationaal Congres, de eerste echte poging een overkoepelend orgaan van Iraakse oppositiegroepen te installeren, met inbegrip van Koerden, soennieten en sjiieten. De club viel al snel uiteen in splintergroepjes, maar desondanks bleven de VS het INC financieel steunen.

Chalabi heeft in de loop der jaren goede relaties opgebouwd met het Pentagon, het rechtse deel van het Amerikaanse Congres en met de Amerikaanse vice-president Dick Cheney. Volgens sommige Amerikaanse politiek commentatoren zou Chalabi zich opmaken voor een hoge, wellicht zelfs de hoogste, post in een na-oorlogs Irak, na het vertrek van een Amerikaanse overgangsbestuur. Chalabi zelf heeft steeds ontkend politieke ambities te hebben. "Mijn taak eindigt met de val van het huidige Iraakse regime", zei hij kortgeleden nog tegen de Duitse krant Die Zeit.

De top van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken, de CIA en veel Iraakse ballingen hebben erg weinig op met Chalabi. De laatsten wijzen er steeds op dat Chalabi in 1992 bij verstek tot 22 jaar cel en dwangarbeid is veroordeeld in Jordanië wegens financiële malversaties bij de door hem opgerichte Petra Bank. Chalabi zelf zegt dat dit een opzetje was van de Iraakse overheid.

Bij Buitenlandse Zaken in Washington is er ook een andere reden te twijfelen aan de vermeende leiderschapskwaliteiten van Chalabi. De Irakees, intussen Brits staatsburger, was degene die Cheney had bezworen dat de 'gewone' Iraakse strijdkrachten zich nauwelijks zouden verzetten en dat het Iraakse volk de Amerikanen zou verwelkomen als bevrijders. Dat bleek al snel een misvatting. Volgens waarnemers in Washington is de komst van Chalabi woensdag in Nasiriya wel een teken dat het Pentagon de leiding heeft in de plannenmakerij voor een naoorlogs Irak.

Zegslieden van andere oppositiegroepen en naar verluidt ook veel gewone Irakezen kijken tevens met argusogen naar de rol die Chalabi momenteel krijgt of in een later stadium nog zal krijgen. Ook veel buurlanden van Irak zien Chalabi niet zitten als het compromisfiguur die voor eenheid in het land kan zorgen.

Veel Iraakse en andere Arabische soennieten willen niet dat een sjiiet een leidende rol krijgt, Jordanië wil de man in de cel zetten en Turkije wantrouwt Chalabi gezien zijn relaties met de Koerden. Chalabi wordt door de meeste critici evenwel vooral beschouwd als een protegé van de VS en alleen al daarom ongeschikt om na de val van Saddam de belangen van de Irakezen te verdedigen.

In een vraaggesprek met de Amerikaanse zender CBS afgelopen weekeinde zei Chalabi te verwachten dat de Amerikanen nog wel twee jaar na de val van Saddam in Irak zullen blijven. Binnen die periode moet er een dan een nieuwe grondwet komen en moeten er verkiezingen worden voorbereid. Tegenstanders van Chalabi hebben gezegd dat hij contacten heeft gelegd met Amerikaanse olieconcerns om na de val van het Iraakse regime in het land aan de slag te gaan.

zoek naar gerelateerde artikelen

ma 7 apr 2003, 19:15