Uittocht uit Bagdad. (Foto: REUTERS)

AMSTERDAM - Duizenden inwoners van Bagdad zijn vrijdag de stad uit gevlucht naar het noorden, waar minder hevig wordt gevochten. De angst voor een slag om Bagdad is groot nu zich ten zuiden van de stad duizenden Amerikaanse soldaten verzamelen en de internationale luchthaven door de Amerikanen is veroverd.

Volgens ooggetuigen stonden er vrijdag op sommige uitvalswegen kilometerslange files. In de stad zelf, waarvan een groot deel sinds donderdagavond zonder elektriciteit en stromend water zit, was het vrijdag rustiger op straat dan normaal. Wel stonden er lange rijen voor alle tankstations waar nog benzine te krijgen was.

De derde divisie infanterie van de Amerikanen heeft vrijdag Saddam International Airport veroverd op de Speciale Republikeinse Garde, die de hoofdstad verdedigd. De Amerikanen doopten de luchthaven meteen om in Baghdad International Airport. Vrijdagavond waren ten zuiden van Bagdad nieuwe explosies en machinegeweervuur te horen, duidend op nieuwe gevechten.

Een Britse legerwoordvoerder omschreef het vliegveld als "een kroonjuweel". De verovering ervan heeft zeker symbolische betekenis, maar vooral ook praktische. Het ligt op zestien kilometer van het stadscentrum en heeft landingsbanen van vier en ruim 2,5 kilometer. Via het vliegveld gaan de Amerikanen meer troepen, wapens en andere goederen aanvoeren. De eerste, in stadsoorlog gespecialiseerde troepen waren vrijdagavond onderweg.

Volgens sommige berichten zijn er bij de slag om het vliegveld meer dan 300 Iraakse strijders omgekomen. Zeker veertig Irakezen zijn krijgsgevangen gemaakt. Onder het vliegveld bevindt zich een netwerk van tunnels. Die worden doorzocht, zei generaal Vincent Brooks op het Amerikaanse hoofdkwartier in Qatar. "Er zou best eens iemand kunnen zitten om mee te vechten."

Duizenden Amerikaanse militairen hebben zich aan de zuidelijke rand van Bagdad verzameld. Luitenant-kolonel Scott Rutter van de derde divisie infanterie, die om het vliegveld vocht, sprak de hoop uit dat de bevolking van Bagdad in opstand komt nu de Amerikanen dichtbij zijn, zodat de gevreesde stadsoorlog uitblijft.

De Iraakse president Saddam Hussein verscheen vrijdag voor het eerst sinds 24 maart op televisie om zijn volk toe te spreken. Gekleed in uniform en vermoeid ogend riep hij de bevolking van Bagdad op de strijd aan te gaan met de Amerikaans-Britse invasiemacht. "Iedere keer dat zij dichter bij uw dierbare stad komen, verzet u zich tegen hen, oh volk van Bagdad", zei Saddam.

Een zegsman bij een van de Amerikaanse inlichtingendiensten zei de beelden aanwijzingen te hebben gezien dat ze dateren van na de eerste bombardementen van de oorlog, die tot doel hadden Saddam uit te schakelen. Zo verwees hij naar het neerhalen van een Amerikaanse helikopter door een Iraakse boer met een geweer, iets waar andere Iraakse topfiguren sinds 24 maart melding van maken. Of Saddam in leven is en nog het bevel voert over de Iraakse troepen valt niet uit de beelden op te maken.

Het is niet waarschijnlijk dat de Amerikanen op korte termijn massaal Bagdad binnentrekken. De Amerikaanse stafchef generaal Richard Myers zei dat de Amerikanen mogelijk gaan proberen Bagdad af te sluiten. "Zodra Bagdad is geïsoleerd, hebben we te maken met een land waar Bagdad niet langer de dienst uitmaakt." Volgens Myers is Saddam de controle over 45 procent van Irak inmiddels kwijt.

Een bestorming van Bagdad blijft dan mogelijk uit, wel zijn al sinds de eerste dagen van de oorlog Amerikaanse commando's in de stad actief. Dat zeggen bronnen bij het Pentagon althans. Hun missies variëren van het zoeken naar doelwitten voor bombardementen en het saboteren van belangrijke installaties tot het aanmoedigen van desertie aan Iraakse zijde en mogelijk ook het vermoorden van sleutelfiguren van het regime.

De oorzaak van het uitvallen van de stroom in Bagdad is onbekend. Het Pentagon zegt dat het elektriciteitsnetwerk geen doelwit is. Het hoofdkwartier van de Iraakse luchtmacht is bij de laatste bombardementen wel doelbewust geraakt. Volgens de Arabische nieuwzender Al-Jazeera zijn er ook presidentiële paleizen getroffen. Vrijdag overdag werden doelen aan de zuidelijke rand van de stad gebombardeerd.

In het ziekenhuis Al-Yarmouk in het zuidwesten van Bagdad - door een eigen generator van stroom voorzien - liggen talloze gewonde burgers, en ook enkele leden van de Republikeinse Garde. Diverse gewonden zeiden uit de wijken Furat en Al-Radwaniyah te komen, die allebei dicht bij het vliegveld liggen. Volgens minister van volksgezondheid Omeed Medhat Mubarak, die een bezoek bracht aan het ziekenhuis, "maakt de agressie geen onderscheid tussen burgers en militairen".

Het Britse persbureau PA meldt dat de Irakezen dat onderscheid ook niet altijd maken: de Iraakse strijders op het vliegveld riepen omwonenden met luidsprekers op te helpen bij de verdediging van het vliegveld. Of en hoeveel mensen aan de oproep gehoor gaven is niet duidelijk.

De divisie van de Amerikaanse mariniers die vanuit het zuidoosten, via de stad Al-Kut, richting Bagdad is opgerukt maakte zich vrijdagochtend op voor een confrontatie met de Republikeinse Garde. Ondanks de hoge temperatuur trokken de mariniers hun beschermingspakken tegen chemische wapens aan. Tussen de positie van de mariniers en het stadscentrum bevindt zich naar wordt aangenomen een eenheid Iraakse elitetroepen.

Langs de weg van de Eufraat naar het vliegveld, die de derde infanteriedivisie heeft gevolgd, lagen honderden dode Irakezen, veelal in uniform, en talloze uitgebrande voertuigen, zowel militaire als civiele. Tijdens de opmars over de tweebaansweg kwam de divisie donderdag van alle kanten onder vuur. De Amerikanen schoten terug. "Vuur! Vuur! Dood hen", beval kapitein Chris Carter van de alfa-compagnie. Langs de weg stonden veel burgers.

Een Amerikaanse soldaat kwam om door zogenoemd friendly fire. Hij stond bij een Iraaks legervoertuig dat door de Amerikanen werd opgeblazen. Drie Amerikanen liepen schotwonden op. Drie anderen stortten in als gevolg van de hitte.

De hitte heeft nog een ander gevolg. Als de stroomvoorziening in Bagdad niet wordt hersteld, blijven de waterleiding en de riolering buiten werking en is de kans op het uitbreken van ziektes groot.

zoek naar gerelateerde artikelen

vr 4 apr 2003, 21:20