We brengen een groot deel van de dag op de werkvloer door. En dus is het niet raar dat sommigen voor die ene ontzettend aardige collega warme gevoelens gaan koesteren. Of de stoot van de afdeling beter willen leren kennen en daar zeeën van tijd voor hebben. Maar kantoorliefdes zijn gedoemd te mislukken. Zeventig procent van de affaires loopt stuk, stelt de Vlaamse hoogleraar psychologie Stefan Lievens in zijn boek 'Passie op de werkvloer. Over gewenste intimiteiten'.

                                                                                  Illustratie: Dilys de Jong

Ze zijn voer voor roddel: de Romeo's en Julia's die in ieder bedrijf wel te vinden zijn. Want een affaire geheimhouden op de werkvloer is onmogelijk. En uiteindelijk niet altijd even gunstig. Bijna driekwart van de relaties loopt stuk, met alle gevolgen van dien. In de Verenigde Staten moet men zelfs al een contract ondertekenen om schadeclaims na een gebroken hart te voorkomen. In Nederland en België zal het niet zo'n vaart lopen, maar de vraag is of het wel zo verstandig is in te gaan op de heimelijke gevoelens voor die ene collega.

Er is de afgelopen decennia nogal wat veranderd op de werkvloer. De meest belangrijke: er zijn dankzij het feminisme vrouwen bij gekomen. En dat betekent dat er ook meer kans is dat men verliefd wordt op een collega. Voeg daarbij teamwork dat hoog scoort in bedrijven, overuren die men samen maakt, buitenlandse reizen, seminars en cursussen en men begrijpt dat uit onderzoek blijkt dat 40 procent een geliefde via de werkvloer heeft ontmoet. Of zoals een verkoper in het boek vertelt: Je leert op het werk iemand kennen in goede en slechte dagen, in successen en moeilijkheden, in stress en ontspanningen en dat is een basis voor stabiliteit. "En niet onbelangrijk", zo stelt professor Lievens van de Universiteit van Gent, "een relatie op het werk heeft een spanningseffect. Het is een verboden vrucht en dat trekt aan."

Want op kantoorliefdes rust een taboe, zo ondervond ook Lievens (62). "Toen ik bedrijven benaderde of ze wilden meewerken aan mijn boek, bleef vaak de deur dicht", vertelt Lievens, die voor veel bedrijven personeel psychologisch test. "Men duldt geen pottenkijkers, is bang voor het imago. Stel dat de buitenwacht denkt dat het daar een hoerenkast is. Bedrijven lossen het liever intern op. Men fluistert er liever over in de koffiehoek dan dat men het aan de grote klok hangt."

Directiesecretaresse (30): Het was mij nog nooit overkomen, maar het overviel mij een onweerstaanbare seksuele aantrekkingskracht. Het was me alleen om de seks te doen. (Uit 'Passie op de werkvloer', uitgeverij Van Halewyck).

Zeven jaar deed Lievens over zijn onderzoek. Hij sprak 62 bedrijfsleiders en personeelsmanagers uit verschillende sectoren aangevuld met het relaas van 40 mensen die een relatie op het werk hebben of hadden. En dan hebben we het niet over de twee vrijgezelle collega's in dezelfde soort functie die elkaar via slinkse blikken langs het computerscherm leren kennen. Want de meest voorkomende relaties zijn tussen mensen die thuis al een partner hebben of tussen een leidinggevende en een ondergeschikte. En in beide gevallen levert dat problemen op.

"Neem de chef die het aanlegt met zijn werknemer", stelt Lievens. "Dat wekt bij anderen jaloezie, roddel en rivaliteit op. Daarnaast vindt men dat een chef een voorbeeldrol heeft te vervullen. Als een baas mag scharrelen, waarom de werknemers dan niet? In het geval van een buitenechtelijke relatie worden collega's opgezadeld met een geheim. Hoewel, het komt ook voor dat de gedupeerde partner amok komt maken aan de receptie. En werkrelaties zijn de slechtst bewaarde geheimen. Mensen roddelen graag."

Laborant (38): Ik was er niet echt op uit me in een affaire te storten. Ik wilde mijn echtgenoot niet verliezen. Plots kwam Bob opvallend vaak langs bij mijn bureau. Na de eerste keer vrijen, werd ik pas echt verliefd. Tot hij me op een dag van bij hem thuis belde; we hoorden een klik: zijn vrouw had meegeluisterd. We spraken af te stoppen omdat onze gezinnen op de eerste plaats kwamen. Dat was twee jaar geleden. We hebben allebei een keus gemaakt, maar het blijft moeilijk. Zeker als we elkaar op de werkvloer zien.

Een relatie tussen twee ongehuwde collega's komt het minst voor en levert het minst problemen op voor de omgeving. "Meestal laat men die gewoon hun gang gaan. Ook hier wordt geroddeld, maar als de relatie zich gestabiliseerd heeft, gaat dat snel over. Er zijn zelfs bedrijven die prat gaan op hun sociale imago en alle stelletjes die er ontstaan zijn. Wel is er soms sprake van zogenaamde diabolische geliefden, die zo heten omdat niemand weet wat beiden op het oorkussen uitwisselen. Dit duivelskoppel kan niet echt sympathie krijgen omdat ze samen bijvoorbeeld als één blok tegen de chef ingaan."

Verschillende cijfers over passie op de werkvloer lopen nogal uiteen. Een op de drie werknemers is wel eens verliefd op een collega. Een op de vijf vrouwen zou het met de chef doen als ze wisten dat er een promotie aan vast zat. 63 procent van de mensen vindt dat een werkromance niet toegelaten is, 32 procent oordeelde negatief en slechts 5 procent had geen mening. Managers zijn het meest vatbaar voor een verhouding of slippertje. 39 procent van de ondervraagden is van oordeel dat een kantoorrelatie de productiviteit ondermijnt en de gemiddelde duur van een werkrelatie is vijf jaar.

Manager (30): Ik was het gezaag thuis echt beu. Een man die over zijn werk piekert en klaagt, kinderen met minder goede schooluitslagen, min of meer geldnood waarbij wij als tweeverdieners moeten werken, het huishouden er 's avonds bij, het hield niet op. Op den duur geraak je chronisch vermoeid. Een begrijpende schouder op het werk, eerst affectie en dan seks, dat was voor mij welgekomen! Ik weet niet hoe het verder moet. Ik besef dat het een gevaarlijk spel is.

De professor adviseert bedrijfslovers om in alle gevallen openheid van zaken te geven. "Roddel wordt gevoed door geheimhouding. Neem prins Bernhard. Iedereen weet dat hij een buitenechtelijke dochter heeft, maar hij heeft dat zelf nooit bekend. En dus blijven de roddels met regelmaat terugkeren. De Vlaamse koning Albert II heeft het beter aangepakt. Die sprak in een kersttoespraak in 1999 openlijk over zijn relatieproblemen met zijn vrouw Paola aan het begin van het huwelijk en erkende daarmee impliciet het bestaan van zijn onechte dochter. Net als wijlen president Francois Mitterand van Frankrijk. Openheid schept vertrouwen en zorgt ervoor dat de relatie geen schande wordt."

Personeelsdirecteur (35): We bleven wat hangen bij de wagens; hij gaf me een zoen. Kort daarop werden in het bedrijf de eerste vermoedens geuit. Blijkbaar is een relatie op het werk een van de moeilijkst bewaarbare geheimen. Niemand had ons gezien bij die ontmoeting, toch deed het gerucht de ronde. Dat mijn ondergeschikte steeds vaker voor korte bezoeken bij me langskwam, was natuurlijk koren op de molen, maar we hebben doorgebeten. Toen we voelden dat onze relatie vaste grond kreeg, zijn we naar de directeur gestapt. We verzekeren hem dat werk en privé twee zijn en dat dat zo zou blijven. Ik heb het zelf aan de collega's en mijn medewerkers verteld. De verrassing was duidelijk geveinsd. We zijn al vier jaar samen en hebben een kindje.

En alle openheid ten spijt, uiteindelijk gaat het in 70 procent van de gevallen mis. "Vooral als er thuis een ander is. De spanning van de buitenechtelijke relatie, vaak een reden voor gehuwden om een relatie op het werk aan te gaan, vermindert. Er ontstaat gewetenswroeging, of de druk van collega's of het gezin wordt te groot."

En dan? De relatie gaat uit, maar men moet nog steeds met elkaar werken. En dat is niet altijd bevorderlijk voor de werksfeer. "Ik zeg altijd: een seks-collega is een ex-collega. Maar weinig bedrijven hebben aandacht voor depressies na een gebroken hart. Van wie een relatie kapot gaat, zeker op het werk, kan op weinig medelijden rekenen. Het opgeven van een relatie gaat gepaard met de nodige drama's die hun weerslag op het werk hebben. Een gestrande relatie krijgt op kantoor een extra dimensie. Wat als de verminkte liefde de sfeer volledig verzuurt?"

In tegenstelling tot in de Verenigde Staten laat men hier geen clausule in een contract opnemen. "Liefde vindt men een persoonlijke keuze en heeft hier een hogere rechtswaarde dan een arbeidscontract. Er zijn dus geen duidelijke regels voor werknemers die een relatie beginnen. Juridisch heeft een bedrijf weinig houvast; werkgevers kunnen niet zomaar stellen dat personeel geen affectieve band met elkaar mag hebben. Bedrijven zijn hier wel zo slim om iemand niet te ontslaan vanwege een werkrelatie. Als een kantoorliefde problemen oplevert, dan worden er andere mogelijkheden gezocht. Bijvoorbeeld ontslag onder het mom van reorganisatie."

Schooldirecteur (55): Ik had het recht en nog meer de plicht om in te grijpen. Na een tijdje tastte de situatie de sfeer van de school aan. Het koppel verscheen niet meer in de leraarskamer, maar had zo zijn eigen plekjes. Wat erger was: de leerlingen kwamen het te weten. Ze dikten maar al te graag de geruchten aan: 'Wij hebben de juf zien vrijen met de meester!' En dat werd doorverteld aan de ouders. Voor de school is zoiets dodelijk.

Maar er zijn natuurlijk ook voordelen aan een relatie op het werk. "De geliefden gaan fluitend naar het werk", lacht Lievens, die zelf overigens geen ervaringsdeskundige is. "Vrijdag ervaren ze als een rotdag want dan zien ze hun geliefden twee dagen niet. Maandag is voor hen de leukste dag. Verliefdheid op een collega geeft zelfvertrouwen en men is best bereid wat overuren te maken. Maar de voordelen zijn minder dan de nadelen."