AMSTERDAM - Handwerken is hip. In New York zouden na 11 september vriendinnen massaal gezamenlijk aan het quilten zijn geslagen. Want handwerken geeft zo'n warm, huiselijk gevoel. Of het die warmte is, die herinnering-met-een-glimlach aan die vreselijk gebreide trui uit je jeugd waarin je je doodongelukkig voelde, omdat iedereen zag dat je moeder hem had gemaakt, of het idee een stukje 'thuis' mee te nemen waar je ook naartoe gaat, blijft onduidelijk, maar feit is dat handwerken momenteel door veel jongeren weer wordt omarmd, ook in de Nederlandse mode- en kunstscene.

 Wilt u reageren op dit artikel, klik dan hier

Zo was te zien in Fanshop, galerie en expositieruimte aan de Amsterdamse Nieuwezijds Voorburgwal, waar hip Amsterdam zich gezellig mengde met twee pannenlappen breiende oma's. Mo Veld van Fanshop: "We zijn de afgelopen weken echt gek gebeld door mensen die mee wilden doen. Het lijkt wel of de hele wereld ineens weer zit te borduren. Die hele doe-het-zelf-cultuur is zo'n twee jaar geleden begonnen met customizen, je kleren zelf vermaken, borduren en opleuken. Een soort middelvinger opsteken, ook naar fabrikanten die dure geborduurde spijkerbroeken op de markt brengen, terwijl je die glittersteentjes gemakkelijk voor weinig zelf kunt kopen en erop naaien. Een rare exponent van deze tijd is het wel dat handwerken, want eigenlijk heeft niemand meer tijd om gezellig thuis op de bank een truitje te gaan zitten breien."

'Frau Willhelm'

De tentoonstelling 'Frau Willhelm', was opgedragen aan de moeder van de Duitse ontwerper Bernard Willhelm - heel hip in internationale modekringen - die accessoires voor haar zoons collecties haakt en borduurt. Helaas ontbrak het werk van Frau Willhelm zelf op de tentoonstelling, want door het grote succes van haar naaldkunst - Japanners bestellen meteen honderd stuks - heeft deze handige wondermoeder nu een tennisarm. Maar er was nog genoeg interessants te zien. Zoals de kubistische borduurpanelen van visagist Dirk Jensma, de 'White Shirts' van de Braziliaan Célio Braga; overhemden van vrienden die door een moeilijke tijd zijn gegaan, waarop Braga zo lang geborduurd heeft dat er een compacte sculptuur is overgebleven waarmee hij liefde, compassie en angst letterlijk een vorm wil geven. Indrukwekkend waren ook de minimalistische zwart-witte wolschilderijen van Roel Endendijk. Portretten van onder andere Jacques Cousteau en Kees Schilperoort. Over de techniek wil hij niets kwijt. "Die is geheim." Voor het procédé heeft hij een nieuw werkwoord uitgevonden: wollen.

Margret Gudmundsdottir, onlangs afgestudeerd aan de Amsterdamse Rietveld-academie, had een kangoeroe-jurk bedacht: rode gebreide strapless top en rok met een beertje in de buidel. En gebreide jasjes voor de hond met gezellige appliqués.

"Ik heb inspiratie gezocht in mijn roots. Ik kom uit IJsland en mijn moeder breide altijd truien voor mijn vader. Ook voor mij, maar die wilde ik toen natuurlijk nooit aan. Voor mij is het idee belangrijk. Het idee dat ik iets warms en vertrouwds meeneem, waar ik ook naartoe reis."

Over het waarom en het verslavende ervan zijn de meeste makers het eens. Er is geen mooiere vorm van ontspanning en meditatie dan breien, haken, knopen en borduren. Handwerken is creatief en productief, terwijl de geoefende handwerker altijd nog één hersenhelft vrij heeft voor de vrije gedachte of een goed gesprek. Monica Lewinsky, ook een naaldkunstbeoefenaar, op haar website: "Breien was het beste wapen tegen de zorgen en moeilijkheden die ik had."

Opvoeding

Mevrouw Kattenberg (80) en haar zus Tante Jos (76) zaten tijdens de expositieopening in Fanshop 'live' pannenlappen te breien. "We breien allebei, maar ik haak ze om met een piketrandje," verduidelijkte mevrouw Kattenberg de taakverdeling. De opbrengst (10 euro per set) gaat naar Orange Babies, de stichting die zwangere vrouwen en baby's met HIV in Zuid-Afrika helpt, opgericht door Baba Sylla en John Kattenberg, de bekendste visagist van Nederland en zoon van de fanatieke pannenlappenbreister. "Vroeger hoorde het gewoon bij de opvoeding, dat je als meisje leerde handwerken. Jammer dat dat is verwaterd," vindt mevrouw Kattenberg. "Maar mijn schoondochter breit gelukkig nog, en mijn dochter is heel handig met de naaimachine," zegt tante Jos. Martien Mulder maakte een film over de bejaarde breiende zussen. Vanuit één camerastandpunt is te zien hoe de dames op de bank zitten te breien. Stef Bakker: "Gewoon een gezellige videoband die dient als een rustgevend behang, net als het bekende knapperende haardvuur."

Borduurkaarten

Mode-illustrator Piet Paris had het druk met het opnemen van de bestellingen. Borduren wilde bij hem nooit zo lukken, dus ging hij terug naar de basis en maakte vijf borduurkaarten met gaatjes erin, kaarten waarmee hij tijdens de handwerkles op de lagere school moest leren borduren, tekende er een hoofd op en maakte met wol kunstige kapsels. Stilisten, fotografen en kappers, allen wilden ze voor vijftien euro wel een Piet Paris-borduurkaart aan de muur.

Organisator Stef Bakker stond er breed lachend bij. "Kijk maar, je krijgt meteen zo'n gezellige situatie met handwerken. Het is geen kunst om te breien of te haken, maar om er iets goeds mee te doen, is natuurlijk wel een kunst. Voor deze tentoonstelling heb ik een zeer diverse groep mensen bij elkaar gehaald. Alles is vertegenwoordigd. Van pannenlappen tot conceptuele kunst en op http://hello.to/frauwillhelm is een lettertype te downloaden, speciaal ontworpen door Roosje Klap. Alles bij elkaar gebracht zonder pretenties. Het moet echt een feelgood-gebeuren zijn. Het moet de relatie tussen handwerk, thuis, gezelligheid, familie, buren en geborgenheid illustreren: de poppenkleertjes van Martine van 't Hul, de vriendenkring van Braga, het portret dat Kasia Gatkowska van haar moeder breide en het macramé dat bij de buurvrouw, Bar BEP, hangt."