Sidney Lumet draaide er al 29 keer New York een ijdele filmster door HENK TEN BERGE Deze metropool met de koosnaam The Big Apple is de meest gefilmde stad ter wereld. Dat is voor een groot deel ook te danken aan veteraan-regisseur Sidney Lumet die kortgeleden met 'Night falls on Manhattan' zijn veertigste film heeft afgeleverd. Van zijn stevige oeuvre heeft hij er negen en twintig in New York gemaakt. "Ik ben zo vergroeid met deze stad. Het is een liefde, een huwelijk. Als ik op een vreemde locatie moet draaien, verlies ik absoluut mijn vorm." Sidney Lumet raakt in vuur en vlam als hij over zijn stad praat. "New York is een wereld op zichzelf. Voor alles wat met deze stad te maken heeft, kun je 'te' plaatsen. Te groot, te vol, te druk, te mooi, te lelijk, te gevaarlijk, te romantisch, te koud, te heet. New York staat nergens voor en ook weer voor alles. Nergens zijn zoveel culturen, talen, godsdiensten en rassen bijeen gedrongen als hier. Bijna alles gebeurt in deze stad het eerst. In de rest van Amerika dringt het twee jaar later door en vier jaar later pas tot Europa." Sidney Lumet en Woody Allen zijn DE filmers van New York, maar zijn qua stijl elkaars uitersten. Kennen ze elkaar? "Ik zal het je nog sterker vertellen: we bewonderen elkaar", zegt Lumet glunderend. "We zien altijd elkaars films en dat is vooral van Woody buitengewoon aardig. Hij houdt beslist niet van het genre waarmee ik me vaak bezig houd. Ik film het fysieke New York. Woody het spirituele. Hij staat meer nog dan ik voor het unieke karakter van de samenleving in New York en vooral Manhattan. Daarom zijn Woody's films ook niet geschikt voor Salt Lake City en Kansas. Maar we hebben wel degelijk overeenkomsten." "Het relativeringsvermogen bijvoorbeeld delen we. Je zult op het eerste gezicht zeggen: wat valt er te relativeren met de misdaad en de politie-acties in 'Night falls on Manhattan'. Heel wat. Het is een donkere kant van de stad waarin ik vaak mijn verhaal situeer. Maar ik maak altijd een bewondering voor die stad voelbaar. Mensen mogen de films best spannend en angstig vinden, maar New York heeft er niettemin een goede naam door gekregen in het land en in de wereld. Het is een toeristische topper." "Je kunt zeggen dat New York ook zo ijdel is als een filmster. Je krijgt fantastische medewerking, zeker als je er vaker gefilmd hebt en ze hier weten wat ze aan je hebben. Ik heb in de loop van de jaren al zo'n 7.000 politiemensen ter beschikking gehad, in rollen, als figuranten maar ook als beschermers die rustig Brooklyn Bridge een paar uur voor me stil leggen. Daardoor ben ik langzamerhand ook goed thuis in de wereld van de politie en kost me het schrijven van scenario's waarin cops belangrijk zijn, geen enkele moeite." Sidney Lumet's recentste titel 'Night falls on Manhattan', die volgende week in Nederlandse première gaat, is een gaaf voorbeeld van een film waarin New York en hij elkaar vinden. Het is een dramatische thriller waarin de jonge straatagent Andy Garcia na hard studeren een geweldige promotie maakt en benoemd wordt tot officier van justitie. Zijn eerste zaak wordt een loodzware want het slachtoffer van de drugsbende die hij aanklaagt is zijn vader, een oude rot in het politiewerk. Hij scoort er geweldig mee en maakt zelfs politiek carrière omdat hij een integere indruk heeft gemaakt als bestrijder van onrecht en chantage. Tot blijkt dat het bij de politie er allemaal minder integer aan toe gaat dan hij wilde doen geloven. Zijn vader zelfs stelt hem bitter teleur. 'Night falls on Manhattan' is in meer opzichten een typische Lumet-film. De veteraan heeft een grote reputatie opgebouwd als regisseur van sterke acteurs en dat leidt steevast tot perfecte rollen. De afgelopen veertig jaar wonnen tal van sterren onder zijn leiding Oscars en ook dit keer is het kijken naar de rollen al amusement op zichzelf. Lena Olin, Ian Holm en Richard Dreyfuss leveren Andy Garcia boeiend tegenspel. Sidney Lumet: "Ik hou van acteurs. Zij voelen dat en geven mij onvoorwaardelijk hun vertrouwen. Ik ben begonnen op het toneel, regisseerde jarenlang op Broadway en ik weet dus precies wat er in een acteur om gaat. Ik zou het liefst zelf alle karakters spelen. Als ik naar een mooie film kijk, ben ik jaloers op de acteurs. Je mag dat een frustratie noemen en ik reageer die af door acteurs aan te zetten tot topprestaties. Dat geeft me het gevoel dat zo'n rol dan toch ook een beetje van mij is." Publicatie 23 oktober 1997