Week 52
1999

'Fantasia 2000' luidt nieuwe eeuw in

LONDEN - Heren in smoking en dames in smaakvol avondtoilet vullen de Royal Albert Hall tot aan de nok. Zelfs de veelvuldig meegetroonde kinders zijn opgetut, de meisjes dragen mierzoete jurkjes met kant, de jongetjes worden bijna gewurgd door strik of mini-das. Een vervroegde millenniumviering? In zekere zin, want Disney luidt met deze Europese première van 'Fantasia 2000' alvast de nieuwe eeuw in.

Terwijl de muziek van de film live ten gehore gebracht door het 120-koppige Philharmonia Orchestra of London onder leiding van James Levine, komen de animatiefilmpjes die samen 'Fantasia 2000' vormen op een groot filmdoek voorbij. Het resultaat van al deze inspanningen: één groot kijk- en luisterfeest.

Roy Edward Disney, de man die het initiatief nam om 'Fantasia' op de drempel van het volgende millennium nieuw leven in te blazen.

Walt Disney baarde in 1940 opzien met 'Fantasia', een nogal experimentele tekenfilm waarin klassieke composities de basis vormden voor verschillende vormen van animatie. "Dit is geen concert, geen vaudeville of revue, maar een fraaie mix van komedie, fantasie, ballet, drama, impressionisme, kleur, geluid en verhalende elementen", zei hij destijds. Nu, op de drempel van een nieuwe eeuw, treedt neef Roy Edward Disney (70) in de voetsporen van zijn illustere oom. Hij nam het initiatief voor het maken van 'Fantasia 2000', vanaf 1 januari drie maanden lang exclusief te zien in IMAX-theaters verspreid over de hele wereld (in Nederland: IMAX Rotterdam).

Snoepwinkel

Tien jaar was hij pas toen de oerversie zijn première beleefde, maar de film maakte een onuitwisbare indruk op hem. "Ik was meteen verkocht", vertelt Roy Edward in Londen. "Ik ben gek op variatie. Voor mij was 'Fantasia' als een bezoek aan een snoepwinkel, waarbij ik ongestraft van allerlei lekkers kon proeven. De film is sindsdien altijd mijn favoriet gebleven."

Wat doet een flamingo met een jojo? 'Fantasia 2000' geeft het antwoord.

Zijn oom zag 'Fantasia' aanvankelijk als een soort 'werk in uitvoering'. Hij was van plan ieder jaar een andere versie te maken, waarbij enkele oude segmenten zouden worden vervangen door nieuwe. Van die opzet kwam niets terecht. Publiek en kritiek reageerden lauw op 'Fantasia' en het zag het er zelfs naar uit dat de film de eerste grote misser van de studio zou worden. Totdat in de jaren zestig een plotselinge herwaardering volgde en 'Fantasia' alsnog uit de rode cijfers kwam. Toen hij in 1991 met een digitaal opgepoetste soundtrack op video werd uitgebracht, bleek de belangstelling eveneens groot. Roy Edward sinds 1984 hoofd van de animatie-afdeling van Disney achtte de tijd rijp om het originele idee van Walt nieuw leven in te blazen.

"Oom Walt was altijd het creatieve brein van de studio, mijn vader Roy het zakelijk geweten", vertelt hij. "Ikzelf heb altijd een beetje tussen die twee opvattingen ingezeten. De laatste jaren trekt de creatieve kant echter steeds harder aan me. Daarom vind ik 'Fantasia 2000' ook zo belangrijk. Disney is de enige studio die zo'n project kan en wil aanpakken. Dit is geen 'Junglebook' of 'The Beauty and the Beast'. We spelen hier niet op safe, nemen in financieel opzicht welbewust een risico. Natuurlijk hopen we dat de film geld op zal leveren, maar dat is niet het belangrijkste doel. We willen met deze film vooral onze artistieke erfenis veilig stellen, willen aan het begin van een nieuwe eeuw duidelijk maken waar we staan."

Dezelfde stijl

Hij glimlacht. "Vanaf het moment dat bekend werd dat we opnieuw met 'Fantasia' aan de slag zouden gaan, moest ik zowat een veiligheidsbeambte voor de deur van mijn kantoor posteren. Het enthousiasme binnen de studio was groot. Iedereen stroomde over van de ideeën en wilde meedoen. Dat is niet zo verwonderlijk. Neem een portretschilder. Eerst schildert hij jou, dan mij en vervolgens dertig anderen. Zonder twijfel is hij tegen die tijd toe aan iets anders, heeft hij de behoefte om eens voor de afwisseling een landschap te schilderen. Bij onze creatieve talenten is dat precies zo. Als ze meewerken aan een lange tekenfilm, moeten ze allemaal dezelfde stijl hanteren en zich onderwerpen aan het project. Zouden ze dat niet doen, dan zou een figuurtje als Tarzan er elke vijf minuten anders uitzien. 'Fantasia 2000' bood veel meer ruimte. De segmenten waren korter en mochten qua techniek en stijl volledig uiteenlopen. De vrijheid die we de artiesten konden geven was dus vele malen groter."

Mickey's avontuur als tovenaarsleerling, het enige originele 'Fantasia'-segment dat behouden bleef.

"Voor Fantasia 2000 hebben we daarnaast de medewerking gezocht van een muzikaal zwaargewicht. Walt Disney vond destijds Leopold Stokowski bereid, wij hebben James Levine de vaste dirigent van de Metropolitan Opera gevraagd. Dat was nog even spannend. We wisten dat we ons wat betreft de composities enige vrijheden zouden moeten veroorloven om ze geschikt te maken voor animatie. De cruciale vraag in het eerste gesprek met James was dan ook: wat denk je van een drie-minuten-versie van de Vijfde van Beethoven? We hielden er rekening mee dat hij ons direct de deur zou wijzen. In plaats daarvan viel hij stil, staarde even naar het plafond en zei vervolgens op rustige toon: 'Zolang het de juiste drie minuten zijn, zie ik het probleem niet'. Dat hij als kind al fan was van 'Fantasia' en een bewonderaar van Stokowski heeft daarbij ongetwijfeld geholpen."

Het leven in New York, vrij naar de bekende cartoonist Al Hirschfeld.

De uiteindelijke film stemt Roy Edward Disney dik tevreden. "Aan 'Fantasia 2000' werkten zo'n 1400 mensen mee. Ik vind dat zij fantastisch werk hebben geleverd. Aanvankelijk was het de bedoeling dat we meer segmenten van het oude 'Fantasia' zouden behouden, maar uiteindelijk vielen ze, op één na, allemaal af. Het nieuwe materiaal bleek gewoon beter. Alleen de avonturen van Mickey Mouse als tovenaarsleerling stammen nog uit de originele versie. Toch vervullen al die zestig jaar oude filmpjes me met diep respect. Wat onze voorgangers destijds zonder computers en geavanceerde technologieën voor elkaar wisten te krijgen, vind ik nog altijd ongelooflijk."