donderdag 18 januari 2001

'Lijmen/Het Been'

Klassieke oplichter

Eric Koch

Lijmen, noemt uitgever Boorman zijn methode van klantenwerving. Zijn nieuwe secretaris Laarmans toont zich een snelle leerling, al heeft hij zijn twijfels over de opvattingen van zijn werkgever. Het blijft vreemd dat hij de telefoon niet mag aannemen en bij het geluid van de deurbel moet doen alsof hij doof is. Heeft het Algemeen Wereldtijdschrift voor Financiën, Handel, Nijverheid en Wetenschappen iets te verbergen?

Willeke van Ammelrooy (links) als de opgelichte mevrouw Lauwereyssen en Sylvia Kristel als een bevriende café-eigenaresse in 'Lijmen/Het Been'.

Maar Boorman doet niets illegaals, al is zijn aanpak bepaald niet hoogstaand. Inspelend op de argeloosheid, ijdelheid of hebzucht van zijn potentiële cliënten spiegelt hij ze via een uitgebreide reportage in zijn 'gerenommeerde' tijdschrift tal van fraaie toekomstmogelijkheden voor. Vanzelfsprekend neemt de klant vervolgens een ruime oplage van het tijdschrift met het lovende artikel af. Zoals mevrouw Lauwereyssen, wier bedrijfje in keukenliften Boorman in gloedvolle termen vergelijkt met Duitse grootindustriëlen. Als hij dan ook nog foto's van haar en de mannen van de werkvloer laat maken, is mevrouw Lauwereyssen snel verkocht. Honderdduizend exemplaren laat ze zich aanpraten. Dat ze zich dat niet kan permitteren is Boorman wel duidelijk. Maar zaken zijn nu eenmaal zaken.

Omringd door ongeopende pakken tijdschriften ziet de zieke mevrouw L. haar nerinkje op een faillissement afstevenen, maar met opgeheven hoofd blijft ze de overeengekomen termijnen betalen. Haar ondergang, zoals Willem Elsschot begin vorige eeuw beschreef in 'Lijmen/Het Been', trof de oude communist Robbe de Hert in het hart. Dat hij de kapitalistische uitbuiting door de slimme zakenman van de onwetende arbeidende klasse in zijn film laat uitlopen in documentaire beelden van marcherende nazi-soldaten is een even persoonlijke als bespottelijke epiloog, maar voor het overige blijft hij trouw aan de geest van het boek. Zijn sfeervolle, klassieke vertelling mist echter het navrante karakter van het origineel, zoals wordt geïllustreerd door een al te opgewekte mevrouw Lauwereyssen (Gouden Kalf-winnares Willeke van Ammelrooy) die als morele winnares een kelkje heft met Laarmans (Koen de Bouw).

Tevreden zou Elsschot in elk geval zijn geweest met Mike Verdrengh, die als de doortastende charmeur Boorman precies de vereiste combinatie toont van zakelijke gewetenloosheid en opgewekte bonhommie. Tegenover zijn imponerend eenvoudig ogende optreden verbleken de andere acteerprestaties tot hooguit verdienstelijk.