Heldhaftige revanche op Engelsen in
'The Patriot'

Mel Gibson bevrijdt Amerika

door Eric Koch

Hij probeerde het al eens in Schotland en doet het in 'The Patriot' nog eens dunnetjes over. Weer hakt Mel Gibson in op de gehate Engelse bezetter. Als de heldhaftige vrijheidsstrijder William Wallace voerde hij rond 1400 zelf de regie over het met Oscargoud omhangen epos 'Braveheart' en op de slagvelden van de Amerikaanse revolutie volgt hij eeuwen later de aanwijzingen van de Duitse emigrant Roland Emmerich ('Independence Day'). Ook de patriottische kolonist Benjamin Martin is een held, vindt Gibson. "Hij zet zijn leven op het spel voor de vrijheid van anderen."

Als leider van een burgermilitie ondermijnt Gibson het Engelse leger met guerilla-tactieken.

Van harte gaat dat aanvankelijk niet. Na zijn hardhandige bijdrage aan de Franse en de Indiaanse oorlog ziet Benjamin Martin voor zijn geestesoog pelotons doden aan zich voorbij marcheren. "Ik heb altijd geweten dat mijn zonden me ooit zouden achterhalen", horen we weduwnaar Martin, vader van zeven kinderen, wanhopig zeggen, als de vrijheidsoorlog met bebloede vuist op zijn deur bonst. Die tweeslachtigheid voegde Gibson zelf aan zijn rol toe. "Ik hou van complexe personages", zegt de Australische acteur, die onder anderen Mad Max en later Martin Riggs uit de 'Lethal Weapon'-serie een intrigerend waanzinnig trekje gaf.

Maar als Martin zich eenmaal over zijn aarzeling heeft heengezet, zijn de dagen van de Engelse aanwezigheid in de Nieuwe Wereld geteld. Verantwoordelijk voor dat keerpunt in de geschiedenis is Martins oudste zoon Gabriel (Heath Ledger), die met jeugdig idealisme afreist naar de slagvelden. Tijdens een kort verlof thuis wordt hij achterhaald door een groep soldaten van de wrede majoor Tavington (Jason Isaacs), die bij wijze van visitekaartje ter plekke een andere zoon van Benjamin Martin doodschiet en Gabriel meeneemt om hem elders te executeren.

De wrede Engelse majoor Tavington (Jason Isaacs, rechts) begaat een grote vergissing als hij een zoon van Benjamin Martin (Mel Gibson) neerschiet en haalt zich daardoor een onverzoenlijke vijand op de hals

Dat leidt tot een ophefmakende scène waarin Martin met twee andere zoontjes het Engelse konvooi vanuit een hinderlaag overvalt om Gabriel te bevrijden. Terwijl de beide kinderen met geweren een flink aantal roodjassen naar de eeuwige jachtvelden helpen, hakt Martin er met zijn tomahawk lustig op los. "Soms is geweld noodzakelijk en geoorloofd", oordeelt Mel Gibson. "Sommige mensen trokken in Amerika vergelijkingen met de recente schietpartijen op scholen, maar die kritiek op 'The Patriot' snijdt geen hout. Benjamin en zijn zoons proberen Gabriel te redden en je ziet duidelijk dat die angstige kinderen geen plezier in het schieten hebben.

Oorlog dwingt tot desperate daden. Dat soort verhalen boeit me, gewone mensen in bijzondere omstandigheden. Niet het heldendom uit geschiedenisboeken. Belangrijker dan de veldslagen is het menselijke verhaal van 'The Patriot'", vindt Gibson, die (tot genoegen van Russell Crowe en George Clooney) de film van Emmerich verkoos boven 'Gladiator' en 'The Perfect Storm'. "In het familieleven van 'The Patriot' kon ik mezelf herkennen", vertelt Gibson, zelf vader van zeven kinderen. "Van die kleine dingen: vader en zoon die samen een appel eten. Hoe ze praten. Of juist niet. Mijn vader was tijdens de Tweede Wereldoorlog vrijwilliger in Guadalcanal. Hij heeft me nooit iets verteld over zijn ervaringen daar. Ik heb er ook nooit naar gevraagd. 't Was kennelijk iets dat hij voor zichzelf wilde houden."

"Gabriel vraagt zijn vader op een gegeven moment wel diens oorlogsverleden. Als Benjamin daarover vertelt, begrijp je eens temeer tot welke gruwelijkheden mensen onder bepaalde omstandigheden in staat zijn. Ik mag me gelukkig prijzen dat ik zelf nooit tot dergelijke keuzes gedwongen ben. En ik zou er niet aan moeten denken dat een van mijn kinderen de wapens zou moeten opnemen." Diezelfde gedachte had kennelijk indertijd Gibsons vader, die bij een Amerikaanse tv-quiz een halve ton won, met zijn gezin naar Australië emigreerde en zo Mel een militaire dienst in Vietnam bespaarde.

Mel Gibson levert als vrijheidsstrijder een belangrijke bijdrage aan de Amerikaanse revolutie.

"Hij had volkomen gelijk. Dat was geen oorlog die waard was om voor te vechten. Naarmate je ouder wordt, besef je steeds meer dat veel conflicten alleen maar worden veroorzaakt door een kleine elite die op macht en geld uit is. Anderen laten zich meeslepen door misplaatst idealisme. De werkelijkheid van het slagveld is ontnuchterend, zoals ook Gabriel in 'The Patriot' ervaart. Zijn vader weet wat hij zal doormaken en weet ook wat de gevolgen zijn als hij zelf weer de wapens oppakt.

Wat het is om een kind te verliezen, heb ik gelukkig zelf nooit mee hoeven maken. Iets ergers bestaat er nauwelijks. In je rol moet je zo'n gevoel proberen op te roepen. Niet prettig, al kan ik inmiddels veel met pure acteertechniek bereiken. Dat maakt mijn vak een stuk aangenamer. Ik heb door hard werken geleerd om me te ontspannen. Pas als je relaxed bent, sta je open voor inspiratie. In de eerste jaren heb ik veel te veel mijn best gedaan. Oude rotten als James Garner bij 'Maverick' en James Coburn bij 'Payback' waren in mijn ogen de ideale vakmensen: tussen de opnamen door dollen met een sigaartje en een wijntje en als de regisseur 'actie' riep, waren ze meteen messcherp.

In zo'n werksfeer komt iedereen tot zijn beste prestaties. Emmerich houdt ook van een opgewekte set. Natuurlijk herkende ik na 'Braveheart' wel bepaalde vechtscènes in 'The Patriot', maar ik was benieuwd hoe híj die zou aanpakken. Emmerich had meer oog voor compositie dan ik. Hij houdt van mooie beelden. De Amerikaanse vlag wappert zoals 't moet, elk sneeuwvlokje valt op het juiste moment. Met zijn achtergrond zocht hij de schilderachtige momenten, terwijl ik de chaos en de rauwheid van een vechtende menigte benadrukte. Interessant om te vergelijken."

Als hoofdstad van het land dat de jonge Verenigde Staten een helpende hand toestak in de vrijheidsstrijd tegen Engeland is Parijs een logische plek voor de Europese presentatie van 'The Patriot'. Londen zou ditmaal een wat minder hartelijke gastheer zijn geweest. Gibson haalt zijn schouders op over de felle kritiek die de film vooral in de Engelse tabloids te verduren kreeg. "De personages in 'The Patriot' zijn een bundeling van verschillende historische figuren, net zoals de ontwikkelingen in het verhaal gebaseerd zijn op werkelijke gebeurtenissen. Maar vanzelfsprekend hebben de schrijvers hun eigen fantasie gebruikt om het drama te versterken. Die majoor Tavington is inderdaad een schoft, maar mijn personage is ook geen zachtzinnige figuur. Natuurlijk is de Vrijheidsoorlog niet door hem persoonlijk gewonnen, maar wel door mensen zoals hij.

Ach, sommige Britse kranten proberen een vuurtje op te stoken, maar de Engelse bioscoopgangers kijken daar doorheen. En bovendien: Engelsen hebben me de dood ingestuurd in 'Gallipoli' en me daarna onthoofd in 'Braveheart'. Heb ik dan niet een beetje recht op revanche?"