31-03-2001
Zaak van liefde en landsbelang
Huwelijk troonopvolger is massa-gebeurtenis

door MENZO WILLEMS

AMSTERDAM - Voor het eerst in 35 jaar staat er weer een huwelijk van een Nederlandse troonopvolger op stapel. Waar het huwelijk zal plaatsvinden in nog niet duidelijk. Wordt dat het rebelse Amsterdam, waar Beatrix en Claus 35 jaar geleden op rookbommen werden onthaald? Of wordt het het bedaarde Den Haag, waar ook Willem-Alexanders grootmoeder Juliana en zijn overgrootmoeder Wilhelmina in het huwelijk traden?

Dat het de woonplaats van zijn bruid zal worden, zoals zijn voorvaderen Willem III (in Stuttgart en Arolsen) en Willem II (Sint-Petersburg) deden, lijkt niet waarschijnlijk. De huwelijksdag van Willem-Alexanders ouders, toen nog prinses Beatrix en prins Claus van Amsberg, begon op 10 maart 1966 's morgens om negen uur met eenentwintig saluutschoten door de kruiser Hr.Ms. De Ruyter. Voorafgegaan door ruiters van de bereden Amsterdamse politie, vierendertig ruiters met vlaggen van de elf provincies en een commando rijkspolitie te paard, reden de rijtuigen van prinses Margriet met haar verloofde Pieter van Vollenhoven, prinses Irene met haar man prins Karel-Hugo van Bourbon-Parma vergezeld van de familieleden van prins Claus.

Daarna kwam de Glazen Koets met koningin Juliana, prins Bernhard en de moeder van prins Claus. En toen, als hoogtepunt de Gouden Koets met het bruidspaar, met zes paarden bespannen. Tenslotte een galarijtuig met de bruidsmeisjes, te weten Beatrix' jongste zusje prinses Christina, de Zweedse prinses Christina, de Engelse lady Elizabeth Anson en jonkvrouwe J.E. Roell. In de raadszaal werd het huwelijk voltrokken door de Amsterdamse burgemeester Gijsbert van Hall. Vervolgens ging het naar de Westerkerk. Relschoppers bedierven echter wat een vrolijke rit had moeten worden met rookbommen, pamfletten en gejoel.

De Gouden Koets wordt geheel aan het zicht van de toeschouwers langs de route ontrokken maar toch bleven Beatrix en Claus, die als nationaal geschenk een miljoen gulden voor het gehandicapte kind kregen, enthousiast zwaaien. Om tien voor twaalf betrad het bruidspaar, opgewacht door onder andere de voorgangers ds. H.J. Kater en ds. J.H. Sillevis, de kerk terwijl de gemeenten A to la gloire zong.Ds. Sillevis brengt onder woorden hoe het bruidspaar zich die historische dag voelt: "Uw hartewens is vervuld. U bent nu van elkaar. Uw droom is werkelijkheid geworden en nu is de werkelijkheid ook een droom.".

Bij de huwelijkslunch in het Paleis op de Dam houdt prins Bernhard een toespraak waarin hij nog even terugkomt op de moeilijke positie waarin Beatrix verkeerde vanwege de kritiek uit sommige lagen van de bevolking op haar keuze van de Duitser Claus, hoewel uiteindelijk maar negen Kamerleden tegen het huwelijk stemden. In de jaren zestig lag een Duitser vanwege de trauma's van de Duitse bezetting ruim twintig jaar eerder zeer gevoelig.

"Voor ons sprak het vanzelf dat als je had moeten kiezen tussen je plicht en je liefde voor Claus, je je plicht had gekozen. Goddank is deze onmenselijke keuze jou en Claus bespaard gebleven." Hoe actueel is de situatie van destijds ook anno 2001 weer! Hoe anders ging het er dertig jaar eerder aan toe bij het huwelijk tussen de toenmalige prinses Juliana en prins Bernhard van Lippe-Biesterfeld op 7 januari 1937. Voor de bekendmaking van de verloving, op 8 september 1936, over de radio, waren het hof en het kabinet nog onzeker hoe de bevolking zou reageren.

Bernhard was een Duitser en de mensen zouden kunnen denken dat hij een nazi was. Maar tot hun opluchting was Den Haag door het dolle heen. Toen het verloofde paar tegen de avond in een two-seater bij paleis Noordeinde aankwam, barstte een enorm enthousiasme los.Een lange balkonscene werd gevolgd door tweeenhalf durende fakkeloptocht. Ook op de huwelijksdag, waarvoor de Tweede Kamer unaniem toestemming, was het een en al vrolijkheid. Om elf uur 's ochtends vertrok de bruidsstoet van paleis Noordeinde naar het Haagse stadhuis. Daar werd het huwelijk voltrokken door de Haagse burgemeester S.J.R. de Monchy. In de vlakbij gelegen Grote Kerk werd het huwelijk daarna bevestigd en ingezegend. Zo'n tweeduizend genodigden woonden de dienst bij.

Heel Nederland was via de radio directer dan ooit bij de trouwpartij betrokken. De schoolgaande jeugd kreeg een rijmprent met een gedicht van P.C. Boutens ter herinnering aan het koninklijk huwelijk: Een nieuwe lente op Hollands erf. Het laatste couplet van de acht werd echter niet afgedrukt omdat de toespeling op de spoedige geboorte van een zoon te voorbarig werd geacht. Naar later zou blijken terecht. Maar ook over de gekuiste versie waren nog veel christelijke scholen niet te spreken. God kwam er te weinig in voor. In De Telegraaf klaagde een verontruste lezer dat het gedicht ongeschikt was voor kinderen die nog in de ooievaar geloofden. Zesendertig jaar eerder trouwde in datzelfde Den Haag Wilhelmina, toen reeds drie jaar koningin met prins Hendrik van Mecklenburg-Schwerin.

Op een zonnige maar koude zevende februari 1901 werd om elf uur 's morgens in de Witte Zaal van paleis Noordeinde het burgerlijk huwelijk, waar alleen de sociaal-democraten tegen waren, voltrokken. Modehuis Nicaud. In de Grote kerk waren ongeveer zestienhondervijftig personen aanwezig. Buitenlandse gasten waren onder meer grootvorst Boris van Rusland en prins Albert van Pruisen. Hun aantal zou nog groter zijn geweest als de Britse koningin Victoria niet net was overleden.Voorafgegaan door de vorstelijk familieleden en onder de tonen van Handels 'Sanctus' begaven Wilhelmina, in een bruidsjurk van het Parijse modehuis Nicaud, en Hendrik zich naar hun zetels tegenover de preekstoel.

Hofprediker dr. G.J. van der Flier hield vervolgens een gloedvol betoog waarin hij het moment van de inzegening "de schoonste dag van uw leven" noemde maar ook "een uur van heiligen ernst". Na de huwelijksvoltrekking was er een diner. Daarna gingen de jonggehuwden om circa vier uur naar paleis het Loo in Apeldoorn. De koninklijke gasten zwaaiden hen uit vanaf het balkon van paleis Noordeinde.