Toerisme is het levenswater van zuidelijk Afrika. Bezochten in 1990 ruim drie miljoen toeristen het gebied, zes jaar later waren dat er 8,3 miljoen. Zuid-Afrika is daarmee de snelst groeiende toeristische bestemming ter wereld. De promotie van het land richtte zich eerst op de natuur, het landschap en het rijke wildleven. Nu is de cultuur aan de beurt. Hoewel Zuid-Afrika onder de zwarte bevolking nog veel armoede kent, zijn de toeristische voorzieningen van hoge kwaliteit. Een kijkje bij 'Suikerbossie'.

Krugerpark heeft meer
winkeltjes dan wilde dieren

door Henk de Koning

KAAPSTAD - De Belgen kunnen er wat van als het gaat om ons Algemeen Beschaafd Nederlands (ABN) in een grappig jasje te steken, maar moet u dit Zuid-Afrikaans eens horen: "Moenie dit misloop nie." In rechtuit Nederlands: "Je moet dit niet aan je neus voorbij laten gaan." In VVV-taal: "U moet Zuid-Afrika eens bezoeken."

Het kromme Nederlands van het Zuid-Afrikaans maakt lacherig, maar vervult ook met trots in het besef dat een laatste stukje levend erfgoed van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) zich hier aandient.

In 1652 was het de Nederlander Jan van Riebeek die op de zuidelijke punt van Zuid-Afrika het belangrijke VOC-tussenstation Kaap de Goede Hoop stichtte en het Nederlands van toen hoor je in het Zuid-Afrikaans nu nog.

Eenzijdig en tegen bederf gezouten voedsel vormde het voornaamste voedsel aan boord van de VOC-schepen die voor specerijen van Amsterdam naar Indië voeren en terug. De schepelingen kregen scheurbuik en stierven onderweg. Vers voedsel kon die plaag voorkomen. Daarom stopten de schepen altijd even bij Kaap de Goede Hoop om verse groenten, fruit en vlees in te slaan.

Jeugd in een van de townships bij Kaapstad. Op de achtergrond de Tafelberg.

Vooral een malse zeehondenbiefstuk ging er bij de zeelui prima in waardoor lange tijd op Robbeneiland, vlak voor de kust van Kaapstad, VOC'ers verbeten jacht op deze dieren maakten. Nu wemelt het daar van toeristen die nieuwsgierig een blik willen werpen in de cel van 2 bij 2.5 meter waar Nelson Mandela om politieke reden 18 jaar gevangen zat alvorens hij tot de eerste zwarte president van het land werd gekozen.

In de grabbelton van zoveel culturen en volkeren zou je haast vergeten dat de Hottentotten en de Bosjesmannen de ware bewoners van Zuid-Afrika zijn. Zo genoemd door de VOC'ers van het eerste uur die toen dachten: als het kind maar een naam heeft.

Onze gids onthult dat de afstammelingen van die eerste blanken nu ook allemaal gekleurd zijn. "Veel keuze was er destijds aan De Kaap niet om aan een passende partner te komen. Veel pioniers zochten daarom maar hun toevlucht bij slavinnen die op de plantages werkten. Dat ging zo door tot alle kenmerken van de blanke inbreng uit de geslachten verdwenen waren. Die groep spreekt het nog steeds het Nederlands Zuid-Afrikaans met fraaie woorden als 'smoelschuiver voor mondharmonica, zo weet onze gids. De veel latere blanke overheersers en emigranten brachten het Engels naar Zuid-Afrika.

Het land heeft een overwegend zacht klimaat, hoewel in januari (hartje zomer) de temperaturen wel oplopen tot 42 graden. Onder invloed van de Indische Oceaan vertonen de kustgebieden in het oosten de bekoorlijke allure van de Franse Rivièra. In het westen zorgt de Atlantische oceaan voor wat meer verkoeling.

Zuid-Afrika is zo groot als Frankrijk en Spanje samen. Het landschap varieert van schilderachtige plaatsen langs de befaamde bloemenroute aan de Westkaap, tot de ruige uitgestrektheid van de subtropische oorden in het noorden van Natal. Vanaf de kust stijgt het landschap met grote sprongen tot het in de Drakensbergen een hoogte van 3500 meter bereikt. Kaapstad, Durban, Pretoria en Johannesburg zijn de belangrijkste en tevens bekendste grote steden van het land.

Johannesburg met zijn uitbundig straatleven, hoog oprijzende kantoorflats en een bont patroon aan rassen is onze springplank naar de wildparken in het noordoosten, pal aan de grens met Mozambique. Het immens grote Kruger Park is het wildlife-visitekaartje van Zuid-Afrika. Maar de circa 150 verschillende zoogdieren die zich hier moeten ophouden proberen ons bepaald niet voor de voeten te lopen. Met een beetje geluk ontwaart men een leeuw, maar een dierentuin biedt meer kans op succes.

Afrikaanse families komen graag in het Krugerpark om te picknicken en schoolreisjes rijden hier net zo vaak af en aan als bij ons op de Veluwe. Het gebied is bijna teleurstellend veilig zodat je er best op eigen houtje in de auto op uit kunt trekken. Bij zo'n dertien halteplaatsen met winkeltjes onderweg kunt u van alles kopen. Souvenirs, maar ook broodjes en zelfs de krant van die dag.

Het grote wild laat zich makkelijker betrappen in de kleine privéreservaten die overigens door een omheining van het Krugerpark zijn gescheiden. Goed getrainde en soms gewapende gidsen leiden u hier rond. Bijvoorbeeld tijdens vroege ochtendwandelingen naar de drinkplaatsen van de wilde dieren, en ook de onvergetelijke driedaagse 'Out of Africa' safari's geschieden onder leiding van ervaren en gewapende rangers.

Durban is al net zo'n smeltkroes van Afrikaanse culturen met een Indisch district als de grootste wijk. De mooiste stranden van de 2500 km lange Zuid-Afrikaanse kust vindt u ten noorden en ten zuiden van deze zinderende stad. Een vrijwel constante zeebries verkwikt de zwemmer, zonnebader, wandelaar en surfer bij een fel brandend zonnetje.

Onder druk van het toenemend toerisme bouwt het land hard aan nieuwe hotels en appartementen. Die aanpak geschiedt met grote zorg om niet de fout te begaan van bijvoorbeeld het Spaanse Benidorm, waar uit honger naar deviezen ware vakantiegetto's uit de grond zijn gestampt.

Met 1086 meter op zijn hoogste rijst de Tafelberg dominant boven Kaapstad op. De zeer lang en breed afgeplatte top oogt werkelijk als tafelblad. Een kabelbaantje voert bezoekers snel en veilig naar toe. Het uitzicht is verpletterend. De gewone wereld is ver weg. Kaapstad als metropool ligt nietig aan uw voeten.

De bonte verscheidenheid aan wijken in Kaapstad nodigt uit voor een speurtocht. Aan de haven zoemt het grootste winkelcentrum in Europese glitter, de wijk Bo-Kaap is het koepel- en spitse-torentjesdomein van de moslims, Strand Street herbergt de belangrijkste musea voor kunst en cultuur, terwijl de vele smalle straatjes en glooiende steegjes rond St. George en de Groenmarkt het speelse rijk zijn van de vele straatmuzikanten, karakteristieke cafeetjes, boekwinkels, stalletjes en gezellige curiosawinkeltjes.

Armoede heerst in de townships, de zwarte sloppenwijken op de grens van de stad. Vele duizenden zwarte Afrikaners wachten hier in hutjes van golfplaat en sprokkelhout tot zij, als beloofd door het ANC, betere tijden zullen krijgen. "Maar dat KRIJGEN vatten veel zwarte Zuid-Afrikaners nu wel erg letterlijk op, waardoor ze nauwelijks meer eigen initiatieven ontplooien", zo verklaart een maatschappelijk werker uit het district het trage succes van de nieuwe eenheid.

Gelukkig komen de mooie Zuid-Afrikaanse wijnen na de apartheid weer helemaal tot hun recht. De beste soorten leveren de circa 100 wijngaarden in het gebied rond Stellenbosch, Paarl, Franschhoek en Constantia. Eerst was het 'not done' in ons land een glaasje Kaapse wijn te drinken omdat je daarmee de onderdrukking van de Afrikaanse zwarte bevolking zou steunen. Nu is die hetze voorbij.

Bij de fraaie landhuizen van de wijnboeren (estates) vinden regelmatig proeverijen voor toeristen plaats. Sommige bedrijven schenken de eigen wijn in het restaurant dat bij hun estate hoort. Ook bieden wijnboeren wel picknicks en uitstapjes te paard aan. De rode zowel als de witte Zuid-Afrikaanse wijnen zijn tongstrelend en dragen (met een knipoog naar Jan van Riebeek) aandoenlijke namen als: 'Buitenverwachting', 'Vergelegen', 'Rust en Vrede' en 'De Leeuwen Jagt'.

Inlichtingen Zuid-Afrikaans Verkeersbureau, tel: 020-4714661

Publicatiedatum = 20 februari 1999