Reservaatindianen zien wat in toeristen
door HARRY MULLER
PHOENIX - Veel vakantiegangers trekken tijdens de wintermaanden naar Amerika om daar de sneeuw, maar vooral ook de zon op te zoeken. Florida is erg populair, maar ook raken de zonnige woestijngebieden in het Wilde Westen steeds meer in trek.
In de staat Arizona worden sinds kort rondreizen langs verschillende Indianenstammen georganiseerd. Wij vlogen naar de stad Phoenix en reden daarna over eindeloze wegen van de ene groep Indianen naar de andere.
Elke stam heeft daar een eigen gebied toegewezen gekregen, men heeft zelfs eigen politie en men mag daar vaak ook eigen wetten invoeren. Zo hebben de Navajo-Indianen de beschikking over een opppervlakte land zo groot als Nederland, België en Luxemburg samen rondom de rode bergen van Monument Valley, een bekende toeristische trekpleister. Daar is het bijvoorbeeld verboden om alcoholhoudende dranken te verkopen en om het allemaal nog wat 'gemakkelijker' te maken heeft deze stam ook de klok een uur vooruit gezet.
Indianen leven met vader lucht en moeder aarde. Ze zijn erg gehecht aan hun land en hoewel men in het verleden steeds geprobeerd heeft van deze mensen gewone Amerikanen te maken, is dat nooit gelukt. De eigen taal mag sinds kort weer op de scholen geleerd worden en ook mogen ze hun traditionele dansen met veel veren weer uitvoeren, al gebeurt dat vaak op een afgelegen plaats achter een hoge muur. Pottenkijkers heeft men liever niet.
Even stil worden aan de rand van de Grand Canyon.
Toeristen zijn natuurlijk altijd welkom, want die zorgen voor een goede bron van inkomsten. Net als de Amerikanen met hun natuurgebieden deden, hebben de Navajo's van Monument Valley een soort nationaal park gemaakt. Het houdt in dat men ergens in de woestenij een hokje met een slagboom heeft neergezet waar je eerst flink wat dollars moet neertellen om het natuurschoon van wat dichterbij te kunnen bekijken.
Al in het jaar 1924 begonnen Harry en Mike Goulding hier met een hotel. Nu is er ook een museum bij en daar laat men zien hoe de grillig gevormde rode bergen van zandsteen als decor dienden voor heel wat cowboy- en Indianenfilms. John Wayne was daar eens de grote held, maar ook Sherley Temple en Clint Eastwood reisden naar deze woeste streek om hun kunsten te vertonen. En niet te vergeten de reclame-mannen natuurlijk, die met tv-spotjes auto's en sigaretten aan de man moesten brengen.
Deze saguaro-cactussen zie je veel onderweg.
Lary Floyd Jackson is een van de Navajo-gidsen. Over een stoffige weg met veel kuilen rijden we door het rode landschap. We hebben medelijden met de toeristen die met een open busje of met een jeep dit traject moeten afleggen. Soms zijn ze helemaal in het stof verdwenen.
Elke berg heeft van de Indianen een naam gekregen. De leeuw bijvoorbeeld, de beer of de drie zusters. Al die bergen worden als heilig beschouwd en vaak denkt men dat ze ook een geneeskrachtige werking uitstralen. Ergens onderweg is nog een hut, waar een vrouw laat zien hoe ze de wol van een schaap spint. In een kartonnen doosje kunnen we enkele dollars achterlaten, want alles draait hier wel om het geld.
In het plaatsje Cameron hebben de Navajo's een enorme winkel ingericht met
heel wat souvenirs. Vaak erg mooi zilverwerk met blauwe stenen en veel poppetjes
(kachina's) van hout gemaakt, die aan meisjes worden gegeven om zo iets
over de verschillende goden te vertellen. Later gebruikt men die kachina's
ook om ervoor te zorgen dat ze gezonde kinderen ter wereld zullen brengen.
Net als bij ons in dit soort winkels zijn er veel prullaria te koop. Toch vinden we ergens in een hoek een originele hoofdtooi met veren, maar die moet dan ook meer dan tweeduizend gulden kosten. Voor een beetje behoorlijke vredespijp vraagt men zevenhonderd gulden. Het lijkt wel of de verkoop van souvenirs een van de belangrijkste bronnen van inkomsten is. Overal langs de wegen staan marktkramen, waar men ook probeert om deze spullen aan de toerist te slijten. Toch leven de meeste van de 200.000 Navajo-Indianen nog als nomaden en trekken zij het hele jaar door met hun schapen, koeien en paarden rond. De helft van deze stam leeft in eenvoudige huisjes zonder stromend water en elektriciteit.
Rondom de Grand Canyon leefden eens de Hopi-Indianen. Deze 1600 meter diepe kloof, die zo'n 16 kilometer breed en 450 kilometer lang is, trekt jaarlijks ongeveer drie miljoen bezoekers. Zittend op een stenen muurtje kijk ik uit over dat grote gat in de aarde. Helemaal beneden stroomt de Colorado River, die je slechts af en toe kunt zien. Met een verrekijker ontdek ik een tent tussen een paar bomen. Dat is het eindstation van een dagtocht die je met een muildier in de kloof kunt maken. Grote zwarte kraaien vliegen boven de rotsen en af en toe laat een steenbok zich zien.
Je bent welkom bij de Indianen, maar je moet je wel aan hun regels houden.
De rotsen hebben heel wat verschillende kleuren. Bovenaan de kloof is de groene rand van het bos en vlak daaronder een rand van gele steen. In de kloof zijn de rotsen meestal rood. Het lijkt alsof hier een kunstenaar aan het werk geweest is die met vaardige hand een kolossaal stuk natuurschoon heeft geboetseerd. 's Morgens glijdt de zon over de rand van de Grand Canyon. Je moet vroeg het bed uit om dit spektakel mee te maken. Aan het eind van de middag zakt die zon weer weg en geniet je van het spel van de schaduwen die steeds langer worden.
In het park heeft men een huis van de Hopi's nagebouwd en daar verkoopt men alweer souvenirs. Met houten ladders kun je van de ene naar de andere verdieping klimmen. De Hopi's hebben nog steeds hun eigen nederzettingen in Arizona. Meestal wonen ze op een hoge rots die aan de bovenkant vlak is. Daar is dan plaats voor enkele tientallen huizen. Toeristen zijn hier welkom, maar je moet wel wat betalen voor een rondleiding. In het dorpshuis heeft men aan de wand pamfletten geplakt, waarop in verschillende talen duidelijk wordt gemaakt dat fotograferen in het dorp verboden is. Zelfs lees ik in het Nederlands met een foutje: "Niet fotograveren. Uit respect. Dank u." Men had eens nare ervaringen met fotografen die hun plaatjes gebruikten voor commerciële doeleinden. Wie toch een kiek probeert te maken, loopt een grote kans dat de camera door de Indianenpolitie in beslag wordt genomen.
De meeste Hopi's op de rots zijn van alle comfort voorzien en hebben ook een koelkast, een vaatwasser en televisie in huis. Acht gezinnen wilden liever primitief blijven leven en hebben daarom geen elektriciteit en water uit de kraan. Hun toilet hebben ze net iets over de rand van de rots gebouwd, zodat de uitwerpselen in de diepte vallen. Ook het vuilnis wordt naar beneden gekieperd. Iets van het moderne comfort hebben deze oer-Hopi's toch geaccepteerd. Speciaal voor hen werd een badhuis gebouwd en daar is ook een kraan waar ze water kunnen tappen. Nog niet zo lang geleden liepen ze steeds helemaal naar beneden naar een bron.
In de stad Phoenix kun je in het Heard-museum een goed overzicht krijgen
van de cultuur van de Indianen. Al vanaf 1895 trokken Dwight en Maie Heard
door het Wilde Westen van Amerika en hadden goede contacten met de verschillende
stammen. In het jaar 1929 werd dit museum geopend, maar in de loop van de
jaren is de collectie steeds aangepast. Dicht bij de luchthaven is het Pueblo Grande Museum, waar de eerste nederzetting van de Indianen rond Phoenix werd gevonden.
Buiten kan men een route volgen langs de opgravingen. Wel is het storend
dat bijna elke minuut met veel lawaai een startend vliegtuig over komt.
Rondom Phoenix wonen de Pima-Maricopa-Indianen. Zij hebben zich wat meer aan onze tijd aangepast en organiseren bijvoorbeeld ook miss-verkiezingen. Hun grond hebben ze meestal verpacht en daar wordt katoen op verbouwd. In hun kleine museum worden we hartelijk ontvangen. Daar leren we dat de Indianen in Arizona in 21 reservaten leven en pas in 1948 stemrecht kregen. Voor het eerst voltooide in 1989 een lid van deze stam zijn opleiding tot dokter. Daar was men toen zo trots op, dat ook hij een plaatsje in het museum kreeg.
De Pima-Maricopa-indianen zijn moderner en organiseren zelfs miss-verkiezingen.
INLICHTINGEN: Diverse touroperators verzorgen reizen naar Arizona. Arke heeft onder het motto 'Native America' sinds kort een rondreis van twee weken langs de Indianen van Arizona, Colorado en New Mexico op het programma staan. Bij deze reis wordt ook een boek met veel foto's verstrekt over het leven van de Indianen. Meer informatie daarover bij uw reisbureau.
Folders over Arizona en Phoenix kunnen aangevraagd worden via telefoonnummer 0172-538660.
Publicatiedatum = 15 november 1997
