Placa de Catalunya:

DE HUISKAMER VAN BARCELONA

door JOS VAN NOORD

BARCELONA - Het grappige van het Placa de Catalunya, het snelkloppende hart van de energieke Zuid-Spaanse metropool Barcelona, is dat het eigenlijk helemaal geen plein ís.

Toeristen lopen af en aan op een zomerse dag. EIGEN FOTO'S

Decennia lang hebben plaatselijke bestuurders en stadsarchitecten met man en macht geprobeerd om de Catalaanse bevolking weg te houden van deze centrale plek, bij een kruising van verkeersaders. Op een uitgekiende plaats in het centrum werd zelfs een nieuw, officieel stadsplein aangelegd. Maar de inwoners van Barcelona trokken zich er niets van aan: Placa de Catalunya is door de jaren heen de gezellige huiskamer gebleven tegelijk hal, overloop, serre, kelder, binnenplaats en vooral epicentrum van Barcelona. Barstensvol dynamiek en ondeugend geflirt, plaats van buurtberaad en van internationale ontmoeting, podium van straatmuzikanten, hangplek voor zwervers, scharrelaars, gauwdieven en prakkiseerders, afspreekpunt voor verliefden en andere dwazen en dus altijd vol rumoer en romantiek van gebruinde macho's en kortgerokte meisjes met net dat extra knoopje los. Een verrukkelijk plein.

Trein

Midden in de stad. Wie van Columbus, zoals die vanaf een hoge zuil bij de haven over zee tuurt, over La Rambla dwars door het oude centrum loopt, komt vanzelf op het Placa de Catalunya uit. En ook wie de stad inwandelt van het spoorstation 'Paseo de Gracia', waar veel internationale treinen stoppen, maar bijvoorbeeld ook het boemeltje naar de badplaats Sitges, komt er onontkoombaar uit, want het plein ligt precies op de plek waar de oude middeleeuwse stad en de Eixample, de stadsuitbreiding waarvoor Barcelona pas in 1854 toestemming kreeg van Madrid, elkaar ontmoeten.

"Het plein is dus nooit als stadsplein bedoeld geweest. Het was er ineens. De wegen van twee stadsdelen kwamen daar toevallig samen", zegt mij archivaris David Ferrer van de historische stadsbibliotheek.

Dit bordje spreekt voor zichzelf.

"Pas in de twintiger jaren van de vorige eeuw, toen duidelijk bleek dat het knooppunt van wegen een ontmoetingsplek was geworden voor de bewoners van de nieuwbouw en het oude centrum, pas toen was het stadsbestuur bereid om deze plek ook als plein in te richten. Voor dat project werd de architect Puig i Cadafalch aangewezen, een van de drie grote modernisten van Barcelona. Hij maakte er een respectabel plein van, met een flink aantal bomen, twee fonteinen en veel beelden, neo-klassieke dames met weinig aan, maar ook Catalaanse helden zoals Francesc Marcia, een kennelijk zeer verdienstelijke president van de streekregering. Later maakte architect Nebot het project af."

Het plein wordt, net als de Dam in Amsterdam, voornamelijk door toeristen, hangjongeren en straatrovers bezocht. Je ziet er ook wel gehaaste kantoormensen op weg naar de metro, die onder het plein haltes heeft. 's Avonds flaneren er ook wel veel oudere bewoners van de stad, op weg van of naar La Rambla, waar de beroemdste muziek- en dansgezelschappen van de wereld optreden in het Liceu, het onlangs gerestaureerde teatro.

"Dan moet je weten dat het de bedoeling was van de architecten en de ontwikkelaars van de gigantische stadsuitbreiding om de bewoners van Barcelona naar een nieuw plein in het hart van de nieuwbouw te lokken: het Placa Glóries Catalanes, op de plek waar de Avenida Diagonal en de Avenida Meridiana elkaar kruisen", vertelt de kunstschilder Bert van Zelm als we over de Placa de Catalunya lopen.

Kunstschilder Bert van Zelm is verknocht aan Barcelona.

Bert en zijn Spaanse vrouw Rosa wonen en werken in Barcelona, midden in de oude stad. Hij spreekt intussen al aardig Catalaans en vindt het heerlijk om er rond te zwerven en te vertellen over de stad, waar hij helemaal weg van is. "Dat nieuwe stadsplein, een mega-rotonde, is er dus inderdaad gekomen", vertelt Bert. "Alleen de bevolking bleef er massaal weg. Nu is er een grote ronde parkeergarage gebouwd met een parkje in het midden, waar je je hond kunt uitlaten terwijl de auto's er langs razen. Een vreselijk plein. De bewoners van Barcelona zijn altijd naar hun Placa de Catalunya blijven gaan, dat is hun ontmoetingsplein. Ik vind het wel bijzonder grappig om te zien hoe plannenmakers van de overheid zich zo kunnen vergissen. Alsof je achter een bureau kunt besluiten om de ziel van een stad even te verplaatsen."

Afspreken

La Rambla, eigenlijk verzamelnaam van wel vijf in elkaar geschoven ramblas, is natuurlijk de aorta van deze bruisende prachtstad. Als je in Barcelona iemand wilt spreken, dan ga je gewoon aan La Rambla op een terrasje zitten, want daar komt-ie vanzelf langs. De schrijver Somerset Maugham noemde deze flaneerpromenade 'de mooiste straat van de wereld'. In de warme zomermaanden zijn het de toeristen die de wandelboulevard overnemen, maar dan: veel inwoners van Barcelona schuifelen vrolijk in de permanente pantoffel-parade mee, als verwonderde toeristen in eigen stad.

Een rustig plekje op een wereldplein in het hart van Barcelona.

Op de Placa de Catalunya, zo groot dat de Dam er als intiem binnenpleintje wel vijf of zes keer in zou passen, valt de continue stroom wandelaars uiteen. Je kunt hier dan ook alle kanten op; hier gaat ieder zijns weegs. Sommigen gaan meteen naar het Hard Rock Café, anderen weten vaak niks beters dan de onvermijdelijke McDonald's, maar je kunt ook neerploffen op het terras van het beroemde afspreekcafé Zürich, waar de Joego's met hun oubollige balletje-balletje trucs natuurlijk ook rondhangen, altijd verzekerd van een horde meelopende zakkenrollers en kleurig gerokte dames die hier 'caravanistas' worden genoemd en die steevast toeslaan du-moment dat de toerist net even is afgeleid door alle gekte om hem heen. Ik zag hoe een hele groep Japanse toeristen werd aangevallen door zo'n groep piranha's: achterzakken, tasjes maar ook pochetzakjes, alles werd in een mum van tijd leeggeplukt. Guardia Urbana nergens te bekennen. Tot iemand ineens heel hard begon te gillen en de grijpgrage dames als bij toverslag waren vertrokken.

Klokkenspel

Placa de Catalunya is omgeven door bankkolossen, zo'n beetje alle Spaanse banken zijn hier in de piste: van de Caja de Madrid en de Banco de Espana tot de Bancaixa en de Banco Espanol de Credito, maar het meest opvallend is wel het draaiende uurwerk bovenop de toren van de BBVA-bank: elk halfuur tettert hier een elektrisch klokkenspel via luidsprekers die onder de dakgoot hangen. Gebouw en carillon doen erg aan het oude Oostblok denken.

Marks & Spencer, FNAC en Habitat, Barcelona profileert zichzelf graag als winkelstad: je kunt er gaan shoppen, maar dezelfde zooi kun je thuis ook aanschaffen, dus waarom zou je er mee gaan zeulen? Ga dan liever naar El Corte Ingles, de Bijenkorf van Spanje. Neemt een vierde deel van de bebouwing aan het plein volledig in beslag en op de negende verdieping van dit enorme warenhuis kun je, uitkijkend over de fonteinen en de immense wirwar van het Placa de Catalunya en tot ver over de stad, prima eten in het zelfbedieningsrestaurant La Rotonda. Alleen tussen de middag moet je daar niet zijn, want dan is uiteraard ook de complete staf aan het lunchen of die heeft siesta. Dan is er welgeteld één kassa open en tegen de tijd dat je dan bij je tafeltje arriveert, is je eten koud. Ik nam er een heerlijke inktvissalade, die hoort gelukkig koud.

"Barcelona zit op zomertempo", verklaart Bert die in zijn atelier, middenin een zalige volksbuurt die voor afbraak bestemd is, de mooiste expressief-figuratieve schilderijen maakt. "Mensen beginnen vroeg met werk en tegen drieën houdt iedereen op. Ik spreek dikwijls met mijn vrouw op het strand af, zo tegen de tijd dat de meeste toeristen hun stranddag er al op hebben zitten."

Barcelona zindert onder de zon, de stad ploetert, toetert, scootert en geniet er vrolijk op los en op het Placa de Catalunya, het onmogelijke en onbedoelde stadsplein van de Barcelona, zie ik alom shorts en open bloesjes. Een gefirt van jewelste. Veel subtiel ogenspel. Maar ook veel mensen die zich onbekommerd omdraaien om het zongebruinde moois wat er allemaal langs komt nog eens rustig na te kijken.