|
"Nooit geweten dat onderduiken zo erg is"
door THIJS JANSEN
VIERHOUTEN - Het Verscholen Dorp in de bossen bij het Veluwse plaatsje Vierhouten, een bekend onderduikadres uit de Tweede Wereldoorlog, wordt steeds vaker door buitenlandse toeristen met interesse voor dit stuk bewogen geschiedenis, bezocht.
In
woningen zoals hier leefden tientallen onderduikers.
Ongelooflijk, roept het Canadese echtpaar Harold en Geraldeen Collins (beiden 71) als ze een bezoek hebben gebracht aan het Verscholen Dorp in de bossen bij het Veluwse plaatsje Vierhouten. "We hebben nooit geweten dat het tijdens de Tweede Wereldoorlog zó erg was in Nederland." Ze zijn diep onder de indruk.
De Canadezen komen van het schiereilend Nova Scotia in het oosten van Canada. Vanuit de provinciehoofdstad Halifax zagen ze in de oorlogsjaren de Libertyschepen komen en gaan. Deze schepen transporteerden troepen en materieel naar het door de Duitsers bezette Europa.
Bezoeken aan plaatsen in ons land die aan deze zwarte periode in de geschiedenis herinneren hebben hun voorkeur. Ze zijn ruim een halve eeuw na de oorlog nog diep onder de indruk als ze op een avond in de schemer het Verscholen Dorp midden in de dan stille Veluwe bezoeken.
Hartje
In het hartje van de bossen bij Vierhouten bouwde de bevolking daar een ondergronds dorp waar in de laatste oorlogsjaren honderden onderduikers een goed heenkomen zochten. Hans Jung van hotel Het Vennendal uit Nunspeet geeft uitleg. "Eind oktober 1944 werd het dorp bij toeval door de Duitsers ontdekt."
De
Pas-Opweg leidt naar het kamp.
Pas-Op heette het kamp aan de Pas-Opweg op zo'n vier kilometer van het centrum van Vierhouten. De meeste onderduikers wisten na de ontdekking door twee Duitse SS'ers, die aan het jagen waren, te ontkomen. De lezingen van hoe dat precies is gegaan lopen uiteen, maar volgens Hans Jung gingen de Duitsers eerst versterking halen. Dat is wellicht de redding geweest van veel onderduikers.
In De Ouwe Schuure, een winkeltje waar van alles te koop is, is een klein museum ingericht over de oorlogsjaren in het Verscholen Dorp. Zowel het museum als het Verscholen Dorp, waar na de oorlog enkele onderkomens zijn nagebouwd, zijn gratis te bezichtigen.
Boek
In het museum is ook het boek Het Verscholen Dorp van A. Visser te koop. Daarin worden in ruim 170 pagina's het reilen en zeilen tijdens de oorlog in dit gedeelte van de Veluwe beschreven. Opa Bakker en Tante Cor waren met enkele anderen de stuwende krachten achter het onderduikerskamp.
In
de Ouwe Schuure is een kleine tentoonstelling over de oorlogsjaren ingericht.
Een officiële kampleiding bestond er niet, zo herinnert Visser zich in zijn boek. Extern werden de zaakjes onder andere geregeld door opa Bakker en Tante Cor. In het kamp zelf was geen leider, er was een soort dorpsoudste die het voor het zeggen had.
Opmerkelijk was dat de ouderen vertrouwen hadden in de jeugd. Voor die dagen een interessant aspect. De jeugd was optimistisch, vindingrijk in het bedenken van oplossingen in moeilijke situaties. De ouderen klampten zich aan dit optimisme vast. De kampregels werden door de onderduikers zelf gemaakt.
De inwoners van het Verscholen Dorp mochten niet te ver van de hutten gaan, overdag geen kachel stoken in verband met de opdwarrelende rook en vooral geen lawaai maken. De bewoners voelden zich betrekkelijk veilig in de hutten. Vanaf de weg waren deze niet te zien. Open plekken werden opnieuw ingeplant.
Gevaar
Visser: "Wanneer er gevaar dreigde, werden de bewoners gewaarschuwd door de bevolking. Ze moesten zich dan koest houden en paraat zijn voor een vlucht. Bij toerbeurt werden er dan wachten uitgezet." Probleem was echter de voedselvoorziening. Hoe geef je al die onderduikers te eten?
De kampleiding moest daarvoor de zwarte markt op. Koeien, varkens, karrenvrachten aardappelen enzovoorts. werden op de kop getikt. In vergelijking met de inwoners van de Randstad hadden de onderduikers geen gebrek. De 'goede' bevolking stond daar borg voor.
Dit
monument herinnert aan het verblijf van de onderduikers in het Pas-Opkamp.
Maar op zondag 29 oktober 1944 werd het kamp ontdekt. Dat was op de verjaardag van tante Cor. "Het is daarna voor mij nooit meer een feestdag geworden", zei tante Cor na de oorlog. Opa bakker werd tegen het einde van de oorlog door de Duitsers gefusilleerd.
Tante Cor na de oorlog: "Ik dacht dat de wereld beter zou worden. Maar nee, hoor. Naijver is nog steeds de oorzaak dat mensen elkaar naar het leven staan. We leven in vrijheid, hebben te eten en te drinken, maar wat wordt er niet gekankerd als we een stapje terug moeten doen. Wees tevreden en draag elkanders lasten", luidt haar in het boek voor de eeuwigheid vastgelegde advies.
Inlichtingen voor arrangement en rondleiding
het Verscholen Dorp:
034-126.1016.
EIGEN FOTO'S
Publicatiedatum = 21 augustus 1999
