Dieselen door de koperen canyon
door Paul van Hulsen
MEXICOSTAD - Wie Mexico en vakantie zegt, denkt al gauw aan de zonnige palmstranden van Cancun of Acapulco. Maar dit uitgestrekte land heeft veel meer te bieden. Mexico bezit namelijk een van 's werelds mooiste treintrajecten. Lekker zeshonderd kilometer dieselen door Copper Canyon, vier maal zo groot als de veel bekendere Amerikaanse Grand Canyon.
Mexicanen zijn een trots volk. Trots zijn ze bijvoorbeeld op hun spoorverbinding tussen Chihuahua en Los Mochis. In de volksmond heet het de Chihuahua al Pacifico, maar romantici plegen het felblauwe treinstel ook wel aan te duiden als de Mexicaanse Oriënt Express. Het kost weinig inlevingsvermogen de nostalgie van de Mexicanen te begrijpen. Wie 's morgens vroeg rond zevenen het station van Chihuahua betreedt, treft een drukte van belang aan. Een mêlee van bagagedragers, toeristen, kooplieden, gewapende burgerwachten, reisleiders en conducteurs verdringt zich op het perron. Uit de verte klinkt het diepe gebrom van de twee diesellocs, die zich aan het opwarmen zijn voor de zware tocht dwars door het Sierra Madre-gebergte.
Het einddoel van de reis is Los Mochis, aan de westkust van Mexico. Volgens het dialect van de Maya-indianen betekent het zoveel als 'Plaats van de landschildpadden'. Zover gaan wij echter niet: halverwege het traject stappen wij uit in het houthakkersstadje Creel. Vanuit Creel worden dagelijks talloze tochten georganiseerd en wij willen te voet het gebied van de Tarahumara indianen in. Hier ligt de enorm uitgestrekte Barranca del Cobre, de koperen canyon. Volgens de literatuur is deze kloof vier maal groter dan de Amerikaanse Grand Canyon, toch ook niet bepaald een kleintje.
Burgerwachten
Om kwart over zeven zwelt het geluid van de diesels aan. Langzaam zet het gevaarte zich in beweging. Wij bevinden ons in de eerste klas rijtuigen, Vistatren geheten. Er is ook nog de Mixto, die minder luxe is, geen airconditioning heeft en bovendien trager is. Als de rit volgens schema verloopt, zou Los Mochis vanaf nu veertien uur van ons vandaan zijn. Maar met het drukke vrachtverkeer en de vele regen is het denkbaar dat de trein vertraging oploopt. Maar in Mexico kijkt daar niemand van op. Wel opzienbarend zijn de gewapende burgerwachten die voortdurend door de trein patrouilleren. Met een verontschuldigend lachje vertelt de reisgids, die met megafoon de toeristen toespreekt maar vanwege de slechte kwaliteit van het ding praktisch onverstaanbaar is, dat twee jaar geleden enkele bandieten de Chihuahua al Pacifico overvielen.
Maar sinds er gewapende mannen meereizen komt het niet meer voor, zegt hij geruststellend. Met bromfietssnelheid ploeteren de twee locs ondertussen door het heuvelachtige en groene noordelijke plateau van de staat Chihuahua. Dit traject is wereldberoemd omdat het beschouwd wordt als staaltje van werktuigbouwkundig vernuft. In 1902 begonnen de Mexicanen bij Ojinaga aan de Texaanse grens met de aanleg van de 920 kilometer lange spoorrails. Het verhaal gaat dat zelfs Pancho Villa, de roemruchte Mexicaanse revolutionair, hier nog met de pikhouweel in de hand heeft staan zweten. Veel vertrouwen in de goede afloop had men overigens niet. De Sierra Madre Occidental, met een hoogte van 2300 meter en ravijnen waar je 1700 meter diep in kon vallen, zou niet te overwinnen zijn. Maar de pessimisten kregen ongelijk. Op 23 november 1961 opende president Alfonso Lopez Mateos officieel de spoorlijn, die onderbroken wordt door maar liefst 88 tunnels en 38 bruggen.
Om kwart over twaalf, vijf uur na vertrek uit Chihuahua, komen we aan in Creel. Direct worden we door een stel kinderen aangesproken. Ze loodsen ons met zachte dwang naar Casa de Margarita, een gezellige herberg aan de rand van het dorpsplein. Casa de Margarita blijkt een internationale ontmoetingsplaats te zijn. Zo is er de Deense vrouw die fanatiek vertelt over meditatie; de Amerikaanse juwelier die in Creel met zijn zoon een nieuw leven begint, en Chris de Amerikaanse ingenieur die zijn baan in de VS vaarwel zei en op reis ging. Nog enigszins beneveld van de (goedkope) tequila van de avond tevoren, stappen we 's morgens in het busje dat ons naar de warmwaterbronnen van Recowata brengt. Voordat we ons wagen aan de steile voettocht naar beneden, is het nog even genieten van het magnifieke uitzicht op de Tarar cua Canyon. We zijn nu in het land van de Tarahumara indianen.
Tarahumara
Zelf noemen de Tarahumara zich 'Raramuri', wat 'zij die correct door het leven gaan' betekent. De Tarahumara's zijn bekend vanwege hun nogal ongewone manier van jagen. Ze achtervolgen hun prooi namelijk net zo lang totdat het dier van uitputting neervalt. Eeuwen geleden, tijdens de Spaanse bezetting, waren de rollen omgedraaid. De Tarahumara's waren toen opgejaagd wild. Maar dankzij hun enorme loopvermogen wisten ze aan de onderdrukkers te ontsnappen. Na een half uurtje dalen zijn we dan bij de warmwaterbronnen, die hun naam inderdaad eer aan doen. Gelukkig is er tevens een koel riviertje dat diep en breed genoeg is om in te zwemmen. Laat in de middag komt dan het onvermijdelijke: de terugtocht. Door deze ijle lucht, de steile beklimming en de felle zon is het happen naar zuurstof en grijpen naar de fles met water. Maar na een uurtje zwoegen is daar tot ieders opluchting het busje dat ons terugbrengt naar Mama Margarita.
Zondagmiddag is het een drukte van belang op het stationnetje van Creel. Het loket blijft die dag gesloten, zodat iedereen zonder ticket de trein instapt. Maar geen nood, de conducteur komt langs en wie talmt met betalen krijgt zonder het te vragen een korting van twintig peso's. De honderdtwintig peso's verdwijnen resoluut in de zak van de conducteur. Een ticket zien we niet. Zo spekken we ongewild de portemonnee van de man. In Mexico, waar overheidsdienaren weinig verdienen, is dat echter de normaalste zaak van de wereld. Puffend trekt de Mexicaanse Oriënt Express zich weer in beweging. Het gaat nu praktisch stapvoets.
Maar niemand die zich daarover beklaagd. Tussen de wagons, waar je een goed uitzicht hebt op het landschap, is het nu dringen. Grote cactussen doemen steeds vaker op tussen de loofbomen. Iedereen wil een blik werpen langs de steile afgrond en op de kronkelende rivier daar beneden. Ondertussen pakken zich donkere wolken samen boven de Sierra Tarahumara. En ja hoor, het duurt niet lang of het begint keihard te regenen. Even later verschijnt er een dubbele regenboog, die het schouwspel een sprookjesachtig aanzien geeft. Verderop dendert de trein de brug op over de Rio Fuerte. Met zijn 538 meter is dit de langste van het traject. Dertig kilometer verder duiken we de twee kilometer lange 'dieventunnel' in. Gelukkig missen we niets als het weer licht wordt. En alweer kunnen we geen woord uitbrengen als we nauwelijks enkele minuten later honderd meter boven de Rio Chinipas hangen. Dit moet wel de meest fotogenieke treinverbinding van Mexico zijn.
Publicatiedatum = 2 november 1996
