|
Londens reuzenrad is Hollands hoogstandje
door Jos van Noord
LONDEN - Voor het oog van de wereld draait in hartje Londen het grootste reuzenrad ooit gebouwd. The London Eye, zoals dit gigantische fietswiel van wit gemoffeld staal heet, bewijst opnieuw dat Hollanders niet alleen bruggen en sluizen kunnen bouwen.
Het Millennium Wheel van 65 miljoen gulden is een uniek staaltje Hollandse constructietechniek, een toeristisch hoogstandje als de Eiffeltoren en de Empire State Building, maar dan nòg indrukwekkender.
De
gondels van het "Wheel" zijn glazen, air-conditioned capsules, waarin
de toeschouwers van Londen vrij kunnen rondlopen.
Foto: AP
Bijna acht pond, ongeveer ƒ25, kost een half uur durend ritje in
een van de 32 glazen capsules naar een hoogte van 135 meter. Big Ben is
Little Ben geworden, niet alleen gezien vanuit het Wheel aan de Theems,
maar ook als het gaat om 'ere wie ere toekomt'.Nederlandse bouwers komen
er in Londen maar bekaaid af
Het steekt Maarten Jongejan en Peter Koorevaar best een beetje dat de Britten zich hun reuzenrad in Londen zo helemaal hebben toegeëigend.
"Ze lopen nu overal rond te toeteren dat hùn Millennium Wheel draait. Komt dat zien! Hùn reuzenrad, het grootste ter wereld. Natuurlijk: het ís ook hun reuzenrad, een geweldige attractie. Maar dat wij Hollanders het hebben ontworpen, geconstrueerd en gemonteerd, dat kunnen ze maar moeilijk over hun lippen krijgen," zegt algemeen-directeur Jongejan van Hollandia uit Krimpen aan de IJssel. "Ook in hun folders en andere publicaties komen wij er als bouwers maar zeer bekaaid van af. We worden ternauwernood genoemd!"
Voor Jongejan en Koorevaar hoeven ze in Londen hun immense Eye, zoals de Britten het reuzenrad hebben gedoopt, zeker niet naar Hollandia te vernoemen zoals de Eiffeltoren in Parijs naar z'n maker is genoemd maar dat er in de golf aan publiciteit nu alleen maar op wordt gehamerd dat er 1600 ton Brits staal in het 135 meter hoge gevaarte zit, zonder ook maar eens duidelijk te maken wie dit kunstje van staalbouw hebben geleverd, dat zit ze bij Hollandia toch wel dwars.
"Zonder ons was dat wiel er nooit gekomen. De expertise om zoiets te construeren en veilig overeind te zetten, die kennis en ervaring hebben alleen wij," zegt technisch-directeur Koorevaar van Hollandia als we vanuit een van de reusachtige gondels ver over Londen uitkijken, wel 36 Theems-bruggen ver.
Succes
'Fly the Eye!' adverteert British Airways als opdrachtgever-eigenaar van de nieuwste attractie aan de zuidoever van de Theems in het snel kloppende hart van de bruisende Britse hoofdstad, en gelet op de enorme belangstelling vanuit de hele wereld lijkt het al zeker dat de Eye een sensationeel succes wordt. Net als de Parijse Eiffeltoren en het Vrijheidsbeeld in New York, die ook karakteristiek zijn voor het stadsbeeld en beroemd om het magnifieke uitzicht dat zij bieden.
Bij
vallende duisternis biedt het Londense Eye, zoals het Millennium
Wheel officieel heet, een magnifiek uitzicht over de Britse 'lichtjesstad'.
Foto: EPA
"Dat de Britten nu net doen alsof het Millennium Wheel een staaltje van Britse bouwkunst is, ach, we liggen er niet van wakker, hoor," lacht Maarten Jongejan, wiens relatief kleine staalconstructiebedrijf in Krimpen aan de IJssel gespecialiseerd is in beweegbare bruggen en sluizen. "British Airways was tijdens de hele bouwfase een voorbeeldige klant. Ze begrepen van meet af aan dat wij een betrouwbaar huzarenstukje leverden en dat wij in onze prestatie ook tot het uiterste gaan. Wij hebben al weer verscheidene nieuwe, spectaculaire opdrachten in de knip. Zo gaan we eerdaags in Londen een 200 meter hoge kantoortoren bouwen in Canary Wharf. In de wereld van de staalbouw kennen ze ons wel. Niet alleen als bouwers, maar ook als meedenkers en monteurs."
Trots
Dat neemt niet weg dat Hollandia reuze trots is op het Londense reuzenrad. Jongejan: "Op het werk heb ik gezegd: Michiel de Ruyter is niet verder gekomen dan Chatham, maar wij zijn samen met Smit Tak doorgedrongen tot hartje Londen! Bij de Big Ben voor de deur. Ik ben zo trots omdat ik mij realiseer wat mijn mensen hier gepresteerd hebben," zegt de Hollandia-directeur. "In zéér korte tijd hebben wij hier een unieke prestatie geleverd."
Het Millennium Wheel, van waaruit je kunt neerkijken op de Big Ben, staat pal naast Westminster Bridge, hangt eigenlijk óver de Theems, aan twee gigantische stalen palen, die zwaar verankerd in de Jubilee Gardens tussen het hoofdkantoor van Shell en het voormalige office van de Greater London Council met een aantal ultra-dikke kabels de van gietstaal vervaardigde as en naaf van het immense fietswiel overeind houden - een nog niet eerder vertoonde constructie.
De Eurostar, de moderne sneltrein die via de tunnel onder het Kanaal het vasteland van Europa verbindt met hartje Londen, stopt er in Waterloo Station praktisch voor de deur, op een loopafstand van nog geen drie minuten.
Eigenlijk zou de Japanse staalgigant Mitsubishi het reuzenrad gaan bouwen. Hollandia had wel een voorstel ingediend, maar de Japanners kwamen met een veel voordeliger alternatief en zij kregen de opdracht om het wiel in tweeëneenhalf jaar tijd te bouwen. Al binnen een jaar bleek dat ze zich in Tokio fiks hadden verrekend, er kwam een aanmerkelijk kleiner wiel als ontwerp, met open gondels aan stalen pinnen. De Britse architect was ongelukkig en na een botsing in het overleg haakten de Japanners af.
Bedenktijd
"Half september 1998 kreeg ik een telefoontje van British Airways en z'n partners: of ik ze op het vliegveld Zestienhoven bij Rotterdam even kon ontmoeten," verhaalt Hollandia-directeur Jongejan. "Begonnen ze weer over dat reuzenrad! Ik dacht nog: hoe kom ik van die lui af? Ik vroeg veertien dagen bedenktijd en daarna nog eens vier weken om een nieuw ontwerp te kunnen maken, want ik had geen zin om door te gaan met het Mitsubishi-wiel."
Hollandia-directeuren
Jongeneel (r) en Koorevaar bij hun Londense reuzenrad: "We zijn er reuze
trots op. Bouwkundig is het een hoogstandje."
EIGEN FOTO
"Op 15 oktober zou ik beslissen, maar op 13 oktober stuurde British Airways al een bericht naar de Engelse kranten: Hollandia gaat het Millennium Wheel maken. Ik belde prompt de directeur van British Airways: Sir, nú maakt u een foutje! Daarna heb ik deze man nog herhaaldelijk gesproken en eigenlijk kreeg Hollandia een vrijbrief, ook al werd het project bijna twee keer zo duur als was voorzien. Van meet af aan was er een prima vertrouwensrelatie. Die directeur geen kleine jongen, want toevallig is British Airways de grootste luchtvaartmaatschappij ter wereld wilde hoe dan ook dat het Millennium Wheel er kwam. Hij zei mij letterlijk: Jij moet zorgen dat het Wheel in 2000 draait! Toen zijn we snel aan de slag gegaan," glundert Jongejan als we vanuit een dichte, glazen gondel - één van de 32 air-conditioned, elk tien ton zware capsules van het reuzenrad - op het dak van de 95 meter hoge Shell-kantoorpaal neerkijken en een briljant uitzicht hebben over de parlementsgebouwen, Buckingham Palace, Hyde Park en Marble Arch, Covent Garden, Oxford Street, Regent Street, Trafalgar Square en Piccadilly Circus.
Met stijgende verbazing zien we Londen als in vogelvlucht.
Wind
Stabiliteit, vermoeiing in het staal, kabelgedrag in de wind en het comfort in de gondels waren tijdens de bouw van het Millennium Wheel de grote zorgen van de Hollandia-ingenieurs. "Het publiek ziet het reuzenrad als een langzaam ronddraaiend fietswiel, maar eigenlijk is het een machine. Op elk gewenst moment kunnen wij via de computer in Krimpen aan de IJssel de spanning op de kabels aflezen. Vooral tijdens de montage, toen het wiel liggend op drijvers in de Theems in elkaar werd gezet, en dan met name tijdens het overeind tillen van de 320 ton zware constructie door de kranen van Mammoet en Smit Tak zijn er gigantische krachten gezet op de kabels. Die mega-krachten tijdens de montage waren maatgevend, niet de spanning op de kabels tijdens het verticaal functioneren van het wiel," vertelt technisch-directeur Koorevaar.
"Onze grootste zorg was: hoe houden we eventuele vervorming van het wiel tijdens de bouw in de gaten. Stel dat er een slag in het wiel zou komen! We gingen ervan uit dat er een afwijking mocht zijn van 25 centimeter, op het hele wiel van 135 meter. Uiteindelijk zijn we uitgekomen op een afwijking van zes centimeter."
Betrouwbaarheid en veiligheid van de constructie hebben steeds voorop gestaan, zo beklemtonen de Hollandia-kopstukken als ze in Londen net onze vice-premier Jorritsma hebben 'rondgedraaid'. Het Krimpense bedrijf bouwde onder meer ook de Waterweg-kering.
Verankerd
Algemeen-directeur Jongejan: "Het wiel staat als een huis. Je moet er niet aan denken dat het reuzenrad zou gaan zwaaien of zwieberen. Dat kan dus onmogelijk, zelfs niet bij de zwaarste storm. Het hele gevaarte kan bovendien verankerd worden. Stel dat de hydraulische aandrijving het begeeft, om wat voor reden dan ook, dan kunnen de passagiers uit de gondels worden geëvacueerd langs speciale noodkabels. Er is altijd een reddingsteam aanwezig."
Dat het reuzenrad pas een maand na het begin van het nieuwe millennium ging draaien, had volgens de Hollandia-directie meer te maken met een klein veiligheidsprobleem met de aandrijving van de ronddraaiende gondels, van Frans fabrikaat, dan met een vertragende kabelbreuk tijdens het overeind zetten van het Wheel.
Maarten Jongejan: "Onze opdrachtgevers wilden veiligheidsgaranties van meer dan driehonderd procent. Achteraf gezien hebben wij daar eigenlijk de meeste energie in gestoken. Alles is berekend volgens vaste computer-verificatiesystemen van staalvermoeiing, stabiliteit, invloeden van wind en zo meer. Maar wij hebben tijdens deze controles ook nog een parallel-onderzoek laten uitvoeren door nog weer een ander computersysteem en wij hebben op elk onderdeel een commissie van kritische deskundigen losgelaten.
Alles is driedubbel getoetst en geverifieerd. Je maakt je altijd zorgen over onvoorziene dingen, zeker in zo'n korte bouwtijd en bij zo'n unieke constructie volgens een geheel nieuw concept. Maar door alle testen, proeven, controles en her-controles kon ik rustig slapen. Ik weet wat er allemaal gebeurd is voordat wij durfden te zeggen: deze constructie is betrouwbaar."
Terreur
Zelfs met terreurpogingen is rekening gehouden. "In Londen zijn ze met het probleem van Noord-Ierland nog lang niet klaar en je moet er dus op bedacht zijn dat er nog wel eens een gek kan opstaan die het reuzenrad wil gebruiken voor een demonstratie of voor terreur," zegt Koorevaar. "Het wiel is super-beveiligd. Alles wordt door een team van veiligheidsmensen en ook met videocamera's in de gaten gehouden. Op instructie van de centrale computer drijven rubberbanden het wiel aan. Het wiel draait permanent, twintig centimeter per seconde en een hele ronde duurt dus een halfuur. Maar stel dat een scherpschutter vanaf de overkant van de Theems zo'n rubberband lek schiet...? We hebben dus massieve rubberbanden toegepast."
Jongejan en Koorevaar raken er niet over uitgepraat. "Voor mij is het een jongensdroom. Wij hebben het grootste reuzenrad ter wereld gebouwd. Dat staat! En draait! Een hoogstandje van Nederlandse staalbouw aan de oever van de Theems, midden in de wereldstad Londen," zegt Jongejan. "Heel de wereld komt ernaar kijken. We zijn er ontzettend trots op. Mag dat?"
REISWIJZER
Het Millennium Wheel in Londen is open in de zomer (1 april t/m 31 oktober) van 09.00 tot 22.00 uur, 's winters (1 november t/m 31 maart) van 10.00 tot 18.00 uur. Voor rolstoelers zijn alle faciliteiten aanwezig.
Boekingen voor een rondje in het Millennium Wheel, per telefoon: 0044 870 5000 600. Website: www.ba-londoneye.com
Publicatiedatum = 04 maart 2000
