Vliegangst
door Nico Terpstra, arts
Vliegangst kan voor veel problemen zorgen. De perikelen rond Arsenal- en Nederlandselftal voetballer Dennis Bergkamp zijn daar een goed voorbeeld van. Ook vele, minder bekende landgenoten kennen de belemmeringen in carrière en vakantieplezier die vliegangst met zich meebrengt. Wat is dat vreemde fenomeen vliegangst eigenlijk? Eigenlijk zijn er meerdere soorten angst die voor 'vliegangst' doorgaan.
Dennis Bergkamp is niet de enige die last heeft van vliegangst.
De meest voorkomende 'vliegangst' is de angst voor controleverlies, dat wil zeggen om een paniekaanval in de lucht te krijgen. Angst voor de angst, als het ware. Niet verwonderlijk dat bovenal perfectionistisch ingestelde luchtreizigers dit type vliegangst kunnen krijgen.
Het is daarbij niet zo dat dit type vliegangstlijder altijd bang is voor het neerstorten van het vliegtuig. Eerder geldt de angst om af te gaan voor de ogen van de andere passagiers, bijvoorbeeld omdat de paniek ertoe leidt dat je het letterlijk 'in de broek doet' van angst. Hoe zullen de andere passagiers reageren op de paniekaanval?
De bekendste paniekveroorzaker is wel turbulentie, het onregelmatig wervelen van de lucht om het vliegtuig heen, dat daardoor begint te schudden. De vliegangstlijder raakt in paniek bij de gedachte dat er als gevolg van turbulentie structurele schade aan het vliegtuig ontstaat. In feite is dat een projectie van de onderliggende basale angst dat hijzelf door het schudden lichamelijk uit elkaar gerammeld wordt. Op het moment van schudden krijgt de perfectionist een overweldigen en beangstigend gevoel van controleverlies.
Een ander soort vliegangst is de claustrofobie, de ziekelijke vrees om in een afgesloten ruimte te vertoeven. Het idee dat je niet meer uit kan stappen wanneer je angstig wordt, om daarmee aan die gevoelens te ontsnappen, is voor de daarvoor gevoelige mensen onverdraaglijk.
Het is vaak moeilijk lijders aan vliegangst te overtuigen met het statistische argument van de veiligheid van vliegen (de trap in je huis is tien keer gevaarlijker, in de auto loop je 266 keer meer kans een ernstig ongeval te krijgen). De vliegangstlijder denkt echter niet zo: hij is angstig en denkt daarom dat er iets verschrikkelijks staat te gebeuren. De adrenaline wordt rondgepompt en de vliegangstige denkt: nu ga ik dood! Dit vliegtuig is aan het kapotgaan! Het opmerkelijke is dat na weer een gelukte vlucht de lijder aan vliegangst nooit zal denken dat hij zichzelf heeft voorgelogen, dat het niet klopte wat hij dacht. Vandaar dat een behandeling op het hanteren van emoties maar ook op de erkenning van de verkeerde taal die de vliegangstige tegen zichzelf heeft gesproken, moet ingaan.
Publicatiedatum = 7 maart 1998
