Vuillafans trots op geboortehuis Balthasar Gérard
Moordenaar Willem van Oranje
werd vereerd als held
door THEA DETIGER
VUILLAFANS (Franche-Comté) - Voor ons Nederlanders is Balthasar Gerards de lafste en walgelijkste misdadiger uit de geschiedenis. We vinden het onvergeeflijk dat deze man, die de prins van Oranje op 10 juli 1585 onder valse voorwendselen om een gunst vroeg, vervolgens zijn pistool in koelen bloede van dichtbij leeg schoot in de borst van de Vader des Vaderlands.
Dat de moordenaar van Willem van Oranje voor straf werd gevierendeeld en dat zijn hoofd publiekelijk ten toon werd gesteld, vond iedere protestant die de opstand tegen de Spaanse koning Filips II steunde, volkomen terecht. Maar de katholieken in zijn geboortestreek, de Franche-Comté, zagen dat heel anders. Daar was Balthasar een held en voor sommigen zelfs een martelaar. Hij had de wereld tenslotte bevrijd van de protestantse duivel uit het Noorden die de eenwording van het grote katholieke Spaanse rijk in de weg stond.
Eén van de ongerepte dorpen van de Franche-Comté. Foto: Maison de la France.
De apostolische vicarus Sasbout Vosmeer probeerde Balthasar zelfs heilig te laten verklaren. Daarvoor had hij het hoofd van de martelaar gestolen om dat in Rome aan de kerkelijke instanties te tonen. Zo ver ging de katholieke kerk echter niet. Maar de familie van de moordenaar werd wel in de adelstand verheven.
Daarnaast kreeg men onder meer drie landgoederen in de Franche-Comté, die eigendom waren van Willem van Oranje, en allerlei rechten die geld opleverden. Filips II had namelijk in 1580 een beloning van 25.000 goudstukken op het hoofd van de prins van Oranje gezet. Maar toen de moord in 1584 plaatsvond had hij geen contanten wegens de vele oorlogen die hij moest voeren. Via de rechten kon de familie het geld alsnog zelf bij elkaar halen.
Het geboortehuis van Balthasar Gérard (door ons vernederlandst tot Gerards) in het dorpje Vuillafans is een bescheiden toeristische trekpleister geworden. Voor zover àls er toeristen komen in deze groene, glooiende streek van Frankrijk, waar verschillende beroemde Franse kazen vandaan komen. "We mogen hem niet té veel afficheren", zegt de burgemeester van Vuillafans, de heer Caltanéo, "want het blijft natuurlijk een moordenaar. Maar het blijkt dat bijna niemand weet waar Balthasar Gérard vandaan kwam en hoe lang en zorgvuldig hij zijn daad heeft voorbereid. Dat kunnen belangstellenden hier te weten komen."
Burgemeester Caltanéo van Vuillafans voor het geboortehuis van Balthasar
Gérard.
De straat waar Balthasar in 1557 werd geboren heet nu Rue Gérard. Hij kwam uit een katholiek gezin met elf kinderen en was een groot bewonderaar van Filips II, die in zijn kringen als een god werd vereerd. Hij ging studeren aan de universiteit in het naburige provinciestadje Dole, waarvan bisschop Granvelle beschermheer was. Daar liet hij al voordat Filips zijn prijs uitloofde aan medestudenten een mes zien dat hij naar eigen zeggen in het hart van Willem de Zwijger zou planten. Toen Filips met zijn beloning op de proppen kwam, vormde dat een extra stimulans.
De overtuigde katholiek werkte er jaren naartoe om in de buurt van de prins te komen. Daarbij gaf hij zich uit voor de zoon van een rijke protestantse edelman. Op de fatale dag maakte hij zijn opwachting bij Willem met het verzoek hem reisbescheiden te verschaffen. Hij sprak de prins aan voordat deze met de burgemeester van Leeuwarden aan tafel ging. Louise de Coligny, die bij het gesprek aanwezig was, vroeg nog aan de prins wie deze vreemde van nervositeit trillende man was.
Tijdens het eten haalde Balthasar twee pistolen: één om Willem te vermoorden en één om zijn aftocht mee te dekken. Omdat hij niet kon zwemmen en bang was dat hij via de gracht zou moeten vluchten, had hij uit voorzorg een zwemband om van varkensblaas. Zijn moordplan lukte. Hij schoot Willem van Oranje dood zodra deze uit de eetzaal kwam. Maar hij werd gegrepen voordat hij kon vluchten.
INFO:
De Franche-Comté is een bergachtige, vrij ongerepte streek met veel bossen, snelstromende rivieren en watervallen ten zuiden van de Elzas. Hij bestaat uit drie departementen: Haute-Saone, Doubs en Jura; is nog weinig toeristisch en ideaal om te wandelen. De streek staat bekend om de vele houtbewerkingsateliers en de opleidingscentra voor sledehonden. In Dole waar Balthasar Gérard studeerde, werd in 1822 Louis Pasteur geboren. Informatie over de Franche-Comté bij Maison de la France: 0900-1122332.
Publicatiedatum = 24 januari 1998
