Spielzeugstrasse nieuwe toeristische route
door HARRY MULLER
NEURENBERG - De Duitse stad Neurenberg viert volgend jaar het feit, dat men 950 jaar geleden stadsrechten kreeg. Tal van festiviteiten als concerten, theatervoorstellingen en sportevenementen staan op het programma. Deze stad is ook de bakermat van de speelgoedindustrie en de beurs die daar gehouden wordt, is de grootste ter wereld.
Niet alleen in Neurenberg wordt speelgoed gemaakt, maar eigenlijk in heel Beieren en ook in het aangrenzende oostelijk deel van Duitsland, de voormalige DDR. Talrijk zijn de fabrieken waar nog steeds poppen, treinen, hobbelpaarden of bouwdozen worden gemaakt, maar ook is er een overvloed aan musea waar de speeltjes uit vroeger tijden worden tentoongesteld.
Begin
volgend jaar wordt zelfs de 'Spielzeugstrasse' in gebruik genomen, een
toeristische autoroute langs het heden en verleden van de speelgoedindustrie.
Onder het motto 'Neurenberg speelt' zal deze stad in het jaar 2000 veel aandacht besteden aan alles, wat met speelgoed te maken heeft. Er worden excursies naar fabrieken georganiseerd en ook wil men via allerlei exposities het publiek met de nieuwste ontwikkelingen kennis laten maken. Bovendien krijgt een ieder een goed beeld van deze industrie door met de auto de 'Spielzeugstrasse' te volgen.
Aan
het werk in de poppenfabriek.
Speelgoed en kinderen horen bij elkaar en daarom zijn er in het speelgoedmuseum en het verkeers- en postmuseum in Neurenberg tal van mogelijkheden voor de kleine bezoekers om zelf te spelen. Je hoeft in deze musea gelukkig niet alleen langs vitrines met allerlei spullen uit vroeger tijden te trekken. In het verkeersmuseum kunnen kinderen met treintjes spelen, maar ook in een echte trein net doen, alsof zij de machinist zijn. Een hele verdieping is daar speciaal voor de kleintjes ingericht.
Ook in het speelgoedmuseum kom je overal spelende kinderen tegen en heeft men zelfs een speciaal 'huis' ingericht met een blauw plafond, waarop heel wat sterren zijn geplakt. De verzameling speelgoed door de eeuwen heen die men hier laat zien, is wereldberoemd. Oorspronkelijk was veel van de collectie eigendom van een verzamelaar in de Duitse stad Würzburg. In het jaar 1971 werd het museum geopend en sinds die tijd zijn er al meer dan 3,5 miljoen bezoekers geweest.
Poppenhuizen
Een
tafereeltje in het Coburger Puppenmuseum.
Al in de 14e eeuw maakte men in deze stad poppen. Enkele eeuwen later waren vooral de poppenhuizen, de tinnen figuurtjes en de toverlantaarns populair. Mooi is ook het speelgoed van blik als bijvoorbeeld een brouwerij uit het jaar 1900. Uit dezelfde tijd stamt het Neurenberger Schattentheater, waar kinderen met behulp van licht en schaduw hele voorstellingen met papieren toneelspelers konden bedenken. Natuurlijk zijn er ook de speelgoedtreinen met als pronkstuk een reusachtig emplacement van Omaha in de Amerikaanse staan Nebraska. Het werd op een schaal van 1:64 gebouwd door de geoloog Wolfram Bismarck uit Neurenberg. De televisie maakte er een film van, die in het museum te zien is. De verzameling speelgoed is verrassend compleet. Zelfs laat men de legervoertuigen, kanonnen en tanks uit de nazi-tijd zien, waarmee de Duitse kinderen destijds speelden.
Omstreeks 800 jaar voor Christus speelden Egyptische kinderen met figuurtjes van klei; 600 jaar voor onze jaartelling hadden de Grieken de jojo ontdekt en onze dobbelstenen stammen uit de tijd van de Romeinen.
Regelmatig organiseert men speciale exposities. Tot eind maart 2000 is er een Barbie- tentoonstelling. De eerste Barbie in een zwart-wit zwempak werd in 1959 gemaakt. Het ontwerp kwam overigens ook uit deze streek. Veel van de poppen die men nu laat zien, komen uit de verzameling van een dame uit Mannheim, die maar liefst 1500 verschillende Barbie's in haar bezit heeft.
Poppen
om aan te kleden
uit 1925.
Wie de route van de Spielzeugstrasse volgt, komt ook in Neustadt waar het Museum van de Duitse speelgoedindustrie is. Hier laat men een overzicht zien van de verschillende technieken en verschillende werkplaatsjes uit het verleden zijn hier weer opgebouwd. In deze stad werden vroeger veel poppen van papier-maché gemaakt, een mengsel van oud papier, soda, water, lijm, afval van porselein en krijt. Dit werd in vormen gegoten en daarna gedroogd. Oude vormen werden ook wel gebruikt bij de bouw van huizen.
Meer dan duizend van deze poppen stuurde men omstreeks 1930 over de hele wereld en via de verschillende Duitse ambassades vroeg men beleefd die in de klederdracht van het land aan te kleden en daarna terug te sturen. Het leverde een unieke collectie poppen op, die nu in het museum te zien zijn. Ook zijn er een paar uit ons land bij met de klederdrachten van Volendam, Marken en Zeeland. Soms kwamen de papieren poppen door de verre reis gebroken aan en dan maakte men zelf nieuwe, zoals bijvoorbeeld de Chinezen dat deden.
Huisindustrie
Speelgoed maken was jaren geleden een echte huisindustrie. Men had voor allerlei karweitjes specialisten. Zo was er een hoedenmaker voor de poppen, een schoenmaker die gespecialiseerd was in hele kleine maten, iemand die alleen maar de koppen van de poppen maakte en weer een ander zorgde voor de glazen ogen.
Waldemar
Backert maakt de kleinste mand, maar ook deze kleine poppenhuizen
Van deze werkplaatsen aan huis is weinig meer overgebleven. Wel vind je ze nog in het dorpje Michelau, bekend door de mandenvlechters. Die werden daar ook in het klein gemaakt voor de poppenhuizen. Waldemar Backert maakt ze nog steeds en hij is maar wat trots op zijn kleinste mand gemaakt van wilgenhout die slechts 8 millimeter in doorsnee en 12 millimeter hoog is. Je kunt zo'n mini-mand in zijn winkel kopen en hij levert er ook een vergrootglas bij. Inmiddels heeft hij 922 genummerde exemplaren verkocht en de duizendste maakt hij op Nieuwjaarsdag. Waldemar maakt ook complete poppenhuizen met natuurlijk ook hele kleine rieten meubelen.
In Michelau is het Deutscher Korb Museum, waar men de hele geschiedenis van het mandenvlechten en het maken van meubilair laat zien. In het museum zijn ook vlechters aan het werk. In het plaatsje Lichtenfels aan de rivier de Main is een school, waar je het vlechten van manden kunt leren en af en toe zijn er ook leerlingen uit ons land.
Fabrieken
Speelgoedfabrieken zijn er te kust en te keur langs onze route. In Rödental bijvoorbeeld, waar ook heel bijzondere poppen gemaakt worden voor de verzamelaars. Die kosten wel een aardige grijpstuiver, maar deze poppen hebben echt haar, leren schoenen en glazen ogen. Heel vreemd is een pop met een lengte van maar liefst één meter twintig, lang haar en een wit jurkje. Deze juffrouw is te koop voor ongeveer 1600 guldens. Ook zijn er baby's op ware grootte, waarin zakjes zand zijn verwerkt om zo het gewicht van een echte baby te evenaren.
Het
Neurenberger Schattentheater, waar kinderen omstreeks het jaar 1900 mee
speelden.
De eenvoudigste poppen zijn gelukkig nog wel betaalbaar, maar tegenwoordig kun je er allerlei accessoires bij kopen, zodat het uiteindelijk toch nog een dure geschiedenis wordt. Te koop is een anderjurkje, een regenjas, een joggingbroek, een stoeltje met veiligheidsgordels voor in de auto en zelfs een eigen hemelbed of een wandelwagentje.
In het centrum van de stad Coburg is in een voormalig klooster het Coburger Puppen Museum ondergebracht. Het is de verzameling van Carin Lossnitzer en haar man Hans, die meestal de rondleidingen verzorgt. Groot is de collectie poppenhuizen, maar ook winkeltjes, kleine keukens of een apotheek waar de kinderen vroeger mee speelden.
Talrijk zijn de poppen uit verschillende landen als Frankrijk, China, Japan en Engeland. Met het laatste land heeft de stad nog steeds bijzondere betrekkingen, omdat Koningin Victoria getrouwd was met een Prins van Coburg. In het museum is ook Prinses Juliana als pop tentoongesteld en Kaiser Wilhelm als baby-pop.
Maar foto's hebben uitgewezen, dat beide poppen helaas niet lijken......
INLICHTINGEN: Duits Verkeersbureau, Amsterdam, telefoon 020-6978066 of voor het bestellen van folders 0900-1091029.
Eigen foto's en speelgoedmusea in Neurenberg en Coburg.
Publicatiedatum = 18 december 1999
