Weimar terecht cultuurstad in 1999

door Ronald van Gessel

WEIMAR
De namen van Goethe, Schiller, Herder en Johann Sebastian Bach zijn rotsvast verbonden aan het stadje Weimar tussen Kassel en Leipzig. Dit voormalige Oost-Duitse stadje is niet ten onrechte gebombardeerd tot Cultuurstad van Europa 1999. Jaren van verwaarlozing in een verveloos DDR-tijdperk hebben Weimar niet op de knieën gekregen, de geschiedenis is er nog altijd van de straatstenen af te schrapen.

Veel gebouwen in Weimar staan er na jaren van verwaarlozing weer onberispelijk bij. Veel beroemdheden, onder wie Goethe, Schiller en Bach zullen ze ongetwijfeld tijdens een wandeling door de stad zijn gepasseerd.
Eigen foto's

Maar de oude ingesleten kinderkopjes zijn zo ongeveer het enige dat niet ondersteboven is gekeerd al zijn ze wel met de hogedrukspuit schoongespoten. Voor de rest is Weimar een schoolvoorbeeld hoe een middeleeuws stadje in de oude luister hersteld kan worden zonder dat een sfeer van 'nieuw of nep' ontstaat. De regering-Kohl en de deelstaat Thüringen hebben miljoenen gepompt in het project, dat Weimar, de cultuurschatkamer van Duitsland, een waardig visitekaartje moet laten zijn. Even zijn alle Europese ogen gericht op dit 62.000 zielen tellende plaatsje, waarnaar ooit een hele republiek is genoemd, de ongelukkige die vooraf ging aan het Derde Rijk.

Het is nog net geen openluchtmuseum geworden, maar het scheelt niet veel. De woonhuizen van Goethe en Schiller, het tuinhuis van Goethe bij het riviertje de Ilm waar hij zes jaar woonde, het ziet er van buiten allemaal tiptop gerenoveerd uit terwijl binnen de tijd een paar honderd jaar stilgestaan lijkt te hebben. In het Schillerhuis (dinsdag gesloten) woonde Schiller de laatste drie jaar van zijn leven. Het Liszt-huis (maandag gesloten) diende 17 jaar als zomerverblijf voor de componist.

Bezienswaardig is ook het Wittums-paleis met het beroemde beeld van Goethe en Schiller die elkaars hand vasthouden. Het paleis werd in 1770 gebouwd voor hertogin Anna Amalia.

Andere grote voormalige DDR-steden in de buurt zoals Erfurt en Leipzig hebben er wel wat gerenoveerde gebouwen bij, maar drie straten daarachter heerst nog steeds de grauwe troosteloosheid van het failliete arbeidersparadijs. Als men alleen al ziet hoeveel geld hier nog ingepompt moet worden om 40 jaar stilstand en verval in te halen, beseft men pas goed welke gigantische rekening de Europese Unie zich op haar dak gaat halen om de voormalige Sovjet-satellieten binnen haar poorten te halen. Als Weimar klaar is heeft het ƒ600 miljoen gekost, hallo bent u daar nog? En dat is dan nog de spreekwoordelijke druppel op de gloeiende plaat.

Weimar is in zijn geheel over de stofkam gehaald en dat maakt het plaatsje uniek en een verademing in voormalig DDR-landschap. De lommerrijke straten en parkjes zijn gebleven, maar nu gevuld met leuke restaurantjes en terrasjes, met taartpunten van degelijk ouderwetse Oost-Duitse afmetingen en West-Duitse kwaliteit. De Dorint-hotelgroep heeft het dan ook aangedurfd een bijzonder mooi afgewerkt, spiksplinternieuw en stijlvol hotel neer te zetten op een steenworp van het Goethe-huis, en ook in Erfurt zijn meerdere hotelgroepen actief. Ook kan men "op zijn Oost-Duits" voor 49 tot 79 mark per nacht in diverse hotelbunkers goedkoop maar redelijk slapen.

Op de Beethovenplatz, tussen de centrale classistische bibliotheek, de Musikhochschule, het Staatsarchiv en het Liszt-denkmal zit in het park nog een herinnering verscholen aan de slechter tijden van de voormalige DDR. Een zwerver woont in een soort rolstoel onder een struik naast een parkbank. Hij heeft een diepbruin gelooide huid van alle buitenlucht en een paar wollen dekens op zijn schoot. Hij slaapt nog rechtop als ik s ochtends vroeg mijn hond uitlaat. Ik vraag me af waar hij 's winters blijft, maar ik moet eerlijk toegeven dat hij het de rest van het jaar niet slecht heeft bekeken. Het eeuwenoude plein biedt altijd wat te zien en is zeer rustgevend qua sfeer.

De titel "Kultuurstad van Europa" bestaat sinds 1985 en dit jaar heeft Stockholm de eer. Weimar staat te boek als "de wieg van het Duitse classicisme" en zelfs lang voor de schrijvers/dichters/filosofen Goethe, Schiller en Herder was er al veel cultureels te doen. Lucas Cranach en Johann Sebastian Bach woonden en werkten er en met de werken van Liszt en Strauss gingen van hieruit nieuwe impulsen door Europa, evenals van de art nouveau- bouwmeester Walter Gropius.

Opmerkelijk is dat vlakbij Weimar het monument te vinden is van het concentratiekamp Buchenwald. Op die manier is de geschiedenis van de stad erg ambivalent, de hoogste bloei van het humanisme wordt gepaard aan de nazi-gruwelen, de stad heeft alles wat de geschiedenis in petto had over zich heen gekregen. Hitler was bijzonder gesteld op Weimar en richtte er de Hitlerjugend op.

In 1999 is het 250 jaar geleden dat Goethe werd geboren, de inwoner aan wie de stad het meest te danken heeft. Friedrich Schiller werd 240 jaar geleden geboren en het is nog maar 80 jaar terug dat de republiek van Weimar werd uitgeroepen na de Eerste Wereldoorlog. Bovendien is het volgend jaar 10 jaar geleden dat de twee Duitslanden weer werden verenigd, op zich al genoeg redenen voor de Duitsers om er een groot feest van te maken. De culturele en herdenkingsagenda van Weimar zit volgend jaar dan ook boordevol. Maar de toerist is beter gediend met de stille perioden tussen de bedrijven door, als hij rustig de kleine mooie straatjes van Weimar kan doorkruisen, de vele musea bezoeken en per paard en wagen een ritje kan maken over de hobbelkeien waarover zoveel eeuwen geschiedenis zijn gegaan.

Maar Duitsers zouden geen Duitsers zijn als ze hun cultuurgoed lieten uitwonen door hordes toeristen en cultuurzoekers. Nee, daar hebben zij een ordentelijke oplossing voor. Pal naast het oude tuinhuis van Goethe in het Ilm-park wordt een kopie gebouwd, die zowel aan de binnen- als buitenkant als twee druppels water lijkt op het origineel. Met twee gelijke tuinhuizen hoopt men de massa's te verwachten mensen beter te kunnen verwerken. Wedden dat de rij voor het origineel langer zal zijn?

Publicatiedatum = 26 september 1998