Ontdekkingstocht door Belgische hoofstad

Brussel feest en fietst

door JOS VAN NOORD

BRUSSEL - Ontdekking vanaf een oer-Hollandse Batavus: Brussel is de meest noordelijke mediterrane stad. Vol romantiek en stokbroden, chansons, wijn en amour, vol joie de vivre. Brussel bruist.

In hartje Brusselse is stadsherstel alom waarneembaar.

Nooit geweten dat Brussel zo'n leuke stad is. Heel plezant, zeggen ze hier. Dat merk je vooral als je de fiets neemt om de Belgische hoofdstad, tevens Europees epicentrum, te verkennen. Dan is Brussel met z'n levendige markten, schone kunsten en dwaze musea, ambachtelijke winkeltjes, brocante-zaakjes vol curiosa, fijnproevers-restaurants, oergezellige eet- en danscafeetjes, terrassen en knusse koffieknijpjes een zeer ongewoon feest. "La fête du vélo", zeggen ze hier, want Brussel spreekt voornamelijk Frans: een fietsfeest.

Nou komt het hele gekke: vroeger vond ik Brussel maar niks. Troosteloze kantoorpalen vol ambtenaren. NAVO en zo. EU, iets voor u? Een trieste, wat verslonsde boel. Grauw en grijs, het verdriet van België. Koning Boudewijn toen nog, ook al geen vrolijke bon-vivant. In mijn herinnering regent het ook altijd in Brussel. Met de trein kwam ik regelmatig doorheen, meestal op weg naar Frankrijk. Zo bekeek ik de Belgische hoofdstad dan even en doorgaans raakte ik er gedeprimeerd en bevangen door diep medelijden met de stakkers die in deze intense droefenis hun leven moesten slijten.

"Brussel hád ook een akelige, hopeloos treurige binnenstad, waar alleen nog bejaarden en migranten woonden", zegt Frederik Depoortere van 'Pro Vélo' als we niet ver van het Centraal Station en midden in de oude Kongolese wijk Matongé, zeg maar tussen het Koninklijk Paleis en het Europees Parlement, op de huurfiets springen.

Inhaalrace

"Vele mooie stukken van de stad zijn afgebroken om plaats te maken voor de kantoren van de Europese instellingen, brede snelwegen, auto-, trein- en tramtunnels. Alles voor Europa en voor het snelverkeer. Zo is bijvoorbeeld de hele Leopold-wijk verwoest. In de handen van projectontwikkelaars verloederde de hele boel. Maar Brussel is aan een grote inhaalrace begonnen. De binnenstad herleeft. Veel mensen denken dat het komt door onze nieuwe, energieke gemeenteraad. Er zijn nu ook verscheidene schepenen en andere bestuurders die zelf in de binnenstad wonen. Jarenlang was de gemeenteraad een stoffige boel, een rokerig oudemannenkransje van ingeslapen regenten die zonder uitzondering buiten de stad woonden. Met het nieuwe stadsbestuur is er nieuwe elan, weer volop leven in de brouwerij", zegt Frederik.

Uitnodigende terrasjes zijn er vele tientallen in de binnenstad.

Dat valt op. Overal wordt gewerkt aan de wegen, winkelpromenades opnieuw bestraat, de hele stad is op de schop. Honderden oude huizen worden of zijn inmiddels hersteld, vervallen woonwijken totaal gerenoveerd. Ondernemende jongelui keren terug naar de binnenstad en je ziet alom levendige gezelligheid, nieuwe winkels en restaurants. "Brussel leeft helemaal op", zegt Frederik. "Je voelt dat jonge mensen weer vertrouwen hebben in een binnenstad die jarenlang als hopeloos was afgeschreven."

In de Sint Bonifaaswijk zie ik vanaf m'n fiets de leukste winkeltjes en restaurants. Bij 'l'Ultime atome' zit het terras vol jongelui, je kunt in deze wijk ook prima Italiaans eten of Frans, bij 'Le Saint Boniface' bijvoorbeeld. Wie de echte Brusselse keuken wil ontdekken, moet naar 'Le Vieux Bruxelles': veel mosselen met friet en Brussels bier.

Naast het Hilton Hotel, een torenhoog misbaksel uit de tijd dat Brussel alleen maar kantoorstad wilde zijn, schieten we met onze fietsen door een poort en dan staan we ineens in de Egmont-tuin, een andere wereld: een heerlijk stadsparkje met schitterende rode beuken. De oude orangerie is juist helemaal opgeknapt en er komt een uitspanning in. Er staat een aardig beeld van de Belgische Prince de Ligne, niet te verwarren met onze eigen Prince de Lignac, de onlangs overleden Rotterdamse bootprins, om zijn voorkeur voor Thaise en andere bruine jongelui ook wel de chocoprins genoemd.

Bij het pompeuze Justitiepaleis aan de Place Poelaert, in het bouwjaar 1866 nog het grootste bouwwerk op het Europees continent, zie ik alweer een mooi monument: "Ter verheerlijking van de Belgische infanterie." Welja! Hier, aan de rand van hoog-Brussel waar van oudsher de macht zetelt, kijk je uit over heel het stadsgewest: de benedenstad met z'n Basiliek van Koekelberg, de Zuidertoren waar de Belgische pensioenen worden verdeeld, de Kapelle-kerk, ik zie de spits van de stadhuistoren aan de Grote Markt en in de verte ook het Atomium, in de voorstad Laken.

Elke dag is er rommelmarkt in de Brusselse volkswijk Marollen.

Aan onze voeten ligt hier de verrukkelijke volkswijk Marollen, die zichzelf weer heeft hervonden als een van de charmantste buurten van Brussel. Over de kasseien hobbelen we met onze fietsen de Vossenstraat door voor een lekkere kop koffie bij eetcafé 't Werm Woeter (Het Warm Water). Brocante-winkels, een restauratie-atelier, een 'cabinet de curiosites', een vioolbouwer, ik kijk m'n ogen uit. Zullen we op het terras van Le Bovendael zo'n lekkere salade niçoise nemen met 'n droog wit wijntje?

Eerst naar de markt, vindt Frederik. Den A Met, zoals ze hier zeggen: de oude markt, ook wel de Loeizemet genoemd, de luizenmarkt op de Place du Jeu de Balle. Wat een heerlijke ongeregelde zooi, deze grote vlooienmarkt. Schuifelen, snuffelen en graaien. De moeder van alle rommelmarkten: 365 dagen per jaar open van 's ochtends vijf uur tot twee uur 's middags. Het intensieve caféleven rond dit oude prachtplein houdt gelijke tred met de markt: na tweeën is alles dicht, want het leven van de Marolliens draait hier om de tweedehands negotie, van complete inboedels tot stukgedragen kleding, nepantiek en stukgespeelde grammofoonplaten.

In de Reebokstraat, vlakbij de straat van de Huidevetters die wij leerlooiers zouden noemen, zie ik een van Brussels inmiddels al 23 stripmuren.

Stripseries

De fietstocht langs de 23 stripmuren is 'deksels' populair.

Blinde kopgevels zijn voorzien van levensgrote afbeeldingen uit beroemde Belgische stripseries en liefhebbers kunnen met 'Pro Vélo' ook een speciale fietstocht maken langs deze stripmuren: van Kuifje en Kapitein Haddock met zijn 'Duizend bommen en granaten!' tot Suske en Wiske en Lambiek Deksels, je komt ze allemaal tegen.

Veel bekende stripauteurs begonnen hun carrière in Brussel en in een van de mooiste gebouwen van de Brusselse Art Nouveau-architect Victor Horta, het fraai gerestaureerde Waucquez-warenhuis aan de Zandstraat, is inmiddels het Stripmuseum gevestigd.

Het markante oude Wijnpaleis, de wijnopslag uit begin vorige eeuw, wordt binnenkort in oude glorie hersteld. In de groezelige etalage van een van de echt oude winkels in deze buurt hangt nog een foto van koningin Astrid en ik raak er aan de praat met meneer Albert, een opgewekte wijkbewoner die prima kan zwanzen (onzin vertellen).

Het oude station Kapellekerk is gesloten, maar het 'stationsbuffet' heet nu als restaurant 'Recycl'art'. Voormalig werkloze buurtbewoners 'runnen' er nu de bediening en je kunt er voortreffelijk eten, terwijl de treinen boven je hoofd voorbij denderen. Ook in deze buurt wordt volop gewerkt aan het stadsherstel.

"Tientallen jaren was Brussel overgeleverd aan speculanten en betonbaronnen die machtiger waren dan de burgemeesters. Hele volksbuurten werden opgekocht en stonden in afwachting van ontwikkelingsprojecten jarenlang leeg tot het moment gekomen was om er kantoorkolossen neer te zetten", vertelt Frederik als we een kruidig Brussels pintje drinken. "Maar van de meer dan achthonderd leegstaande panden in de Brusselse binnenstad, staan er nu nog minder dan 400 te verkrotten. Veel is al opgekocht en is of wordt hersteld. Totaal verkommerde oude woonbuurten als de Sint Jacobswijk en de Sint Gorikswijk leven weer helemaal op. Wij merken dat er ook elders in het land weer respect ontstaat voor Brussel als kloppend hart van België."

Frederik Depoortere, met vélo, en een 'beeldig' Brussels straathondje dat tegen een parkeerpaaltje piest.

Met de wederopleving van oud Brussel is ook het fietsen in opkomst. De Belgische fietsersbonden richtten in 1992 samen de stichting Pro Vélo op. "Wij zijn er niet alleen om de stad te promoten per fiets, maar ook om de fiets te promoten in de stad", zegt Frederik. "Dertig jaar lang draaide alles hier om de auto. Nu we stikken in de auto's komen steeds meer jonge Brusselaars er achter dat je beter kunt gaan fietsen. Fietspaden zijn er nog maar nauwelijks, maar ook daar wordt aan gewerkt. Ik zie steeds meer fietsers. Het fietstoerisme is sterk in opkomst en ook de bewoners van Brussel stappen vaker op de fiets. Als dat eenmaal goed aanslaat, dan gaat het snel. Kijk maar naar Brugge, waar nu meer dan 33 procent van alle verplaatsingen in de stad per fiets gebeurt. In Brugge wordt al meer gefietst dan in Amsterdam!"

Tien fietsroutes met elk een eigen thema heeft Pro Vélo uitgezet in de Brusselse binnenstad en de randgemeenten en het stadsbestuur heeft grootste plannen voor de aanleg van fietspaden, die het herlevende centrum moeten verbinden met de negentien gemeenten die samen het Brusselse gewest vormen.

Brussel is lang niet dood. Brussel herleeft, verjongt en begint te fietsen. Brussel leeft, sterker nog: Brussel bruist.

REISWIJZER: De stichting Pro Vélo organiseert het hele jaar fietstochten door Brussel en omgeving met verschillende thema's (art nouveau, stripverhalen, beelden, centrum). Ook fietsverhuur. Inlichtingen: Het Fietsershuis, Londenstraat 15, 1050 Brussel, telefoon: 0032 2 502 7355, fax: 0032 2 502 8641. www.provelo.org E-mail: fietstoerismeprovelo.org NS biedt voordelige weekendretours naar Brussel, ook met hotel.