Nobelprijs voor Nederlandse natuurkundigen

De Nobelprijs voor natuurkunde wordt toegekend aan twee Nederlanders, Gerard 't Hooft en Martinus Veltman. Ze krijgen hun prijs voor hun bijdrage op het gebied van de quantummechanica.

Prof. Veltman (foto rechts) deed als jong benoemd hoogleraar in Utrecht onderzoek naar een standaardmodel voor elementaire deeltjes. In 1969 kreeg hij hulp van de pas afgestudeerde 't Hooft, toen 22 jaar oud. Veltman was met zijn onderzoek vastgelopen, maar dankzij een wiskundige toepassing kon 't Hooft het probleem oplossen.

In 1971 bereikten de twee de doorbraak waarnaar natuurkundigen allang op zoek waren en die hen bijna dertig jaar later de Nobelprijs zou opleveren. 't Hooft (foto links) werd in 1977 in Utrecht tot hoogleraar benoemd.

Veltman, inmiddels met emeritaat, reageert uiterst nuchter op de onderscheiding: "Het maatschappelijk nut van mijn theorie is nul. U zult er geen boterham minder om eten." Zijn brede grijns verraadt echter dat de onderscheiding hem allerminst onberoerd laat.

Voor de theoretische natuurkunde is het onderzoek van de twee uit 1971 echter van eminent belang. Dankzij Veltmans en 't Hoofts werk konden natuurkundigen de elementaire deeltjes de kleinste deeltjes waaruit materie bestaat en hun onderlinge wisselwerking in kaart brengen.

Dit zogeheten standaardmodel bracht een stortvloed van experimenten op gang, onder meer in grote deeltjesversnellers bij het CERN in Genève. Alle experimenten bevestigden de theorie. Dat verklaart volgens 't Hooft waarom nu pas de Nobelprijs wordt toegekend. "Het is de erkenning voor het werk van toen", zegt hij.

De prijs brengt leermeester en leerling weer samen. De twee waren sinds de jaren tachtig uit elkaar gegroeid en hadden nog spaarzaam contact.

De Nobelprijs levert de wetenschappers elk 900.000 gulden op. "Ach, dat geef ik maar aan mijn kinderen, want zelf kan ik dat toch niet meer opmaken", zegt Veltman laconiek.

De Nobelprijs voor de vrede wordt toegekend aan de hulporganisatie Artsen Zonder Grenzen, de medische hulporganisatie die in 1971 in Frankrijk werd opgericht.

Jacques de Milliano, die vijftien jaar geleden aan de wieg van de Nederlandse afdeling stond, is onder de indruk van de prijs. "Het is een erkenning van ons werk. Dankzij onze getuigenissen van schendingen van de mensenrechten hebben we aan de vrede kunnen bijdragen." Vanuit Nederland worden nu jaarlijks 500 vrijwilligers naar 30 landen uitgestuurd om medische noodhulp te verlenen.

De Duitse schrijver Günter Grass krijgt de Nobelprijs voor literatuur. De romans Die Blechtrommel, Der Butt en de Hundejahre behoren tot zijn bekendste werken. Hij staat ook bekend om zijn dwarse, linkse houding. Met zijn acties tegen de Duitse eenwording en tegen het asielbeleid dat hij 'Barbarij onder de vlag van de democratie' noemt, zocht hij de publiciteit.

De Nobelprijs voor de economie gaat naar de Canadees Robert Mundell. Hij ontwikkelde een gezaghebbende theorie over optimale valutagebieden. De theorieën zijn koren op de molen van de tegenstanders van de euro. De invoering van een gemeenschappelijke munt heeft tot gevolg dat een teruglopende export niet meer kan worden opgevangen door devaluatie van de eigen munt.

Een probleem, tenzij er andere mogelijkheden zijn om zo'n schok op te vangen. Te denken valt bijvoorbeeld aan een hoge arbeidsmobiliteit. Franse wijnboeren zullen echter niet naar Duitsland verhuizen als de wijnexport in hun land stagneert, zo menen de eurosceptici.

De Duitse celbioloog Günter Blobel krijgt de Nobelprijs voor geneeskunde voor zijn onderzoek naar eiwitten.