Publicatiedatum: 25-3-2002

HOUDEN VAN MENSEN

De mens wordt vaak getypeerd als een sociaal dier. Daarom wordt er gemakshalve vanuit gegaan dat we ons eigen ras liefhebben. Maar, er zijn genoeg mensen die liever een wandeling maken met hun hond dan met de buurman. Sterker nog, voor de meeste mensen is het een zware klus om van mensen te houden; ook al geeft niemand dat graag toe. En dit gegeven is niet oninvoelbaar. Immers, de mens is egocentrisch, hebzuchtig, jaloers, kritisch, onhebbelijk, verkwistend en hoogmoedig; en dan laat ik zijn oorlogszuchtige, vervuilende en racistische eigenschappen nog buiten beschouwing. Nee, het feit dat mensen verliefd worden, vriendschappen sluiten of samen als team naar het hoogste streven komt niet zo nadrukkelijk omdat zij van mensen houden, maar veeleer omdat zij elkaar nodig hebben; de mens is in zijn eentje maar een zwakkeling en om zich te handhaven is hij tot anderen veroordeeld. Toch is het wel aardig om van mensen te kunnen houden, al was het alleen maar om wat vrolijker door het leven te gaan.

Als praktiserende psycholoog ben ik aan mijn stand verplicht om een gevoel van naastenliefde te onderhouden. Toegegeven, ik heb er hard aan moeten werken. Maar tegenwoordig is het voor mij een fluitje van een cent. Dat komt omdat ik het vermogen heb ontwikkeld om mij over het eigenaardige in de mens te verwonderen. Els, bijvoorbeeld, valt vooral op omdat zij op theatrale wijze kan klagen over haar werk, levenspartner en lichamelijke gesteldheid; alles dus. Zij gedraagt zich als lijdend voorwerp en heeft het zuchten, steunen en kreunen tot kunstvorm verheven. Bel ik haar om even een praatje te maken, dan neemt Els de telefoon aan alsof zij net een zware hersenoperatie heeft ondergaan. Was haar aandachttrekkerij vroeger een bron van ergernis, nu werkt haar gekerm op mijn lachspieren omdat zij zo voorspelbaar en karakteristiek reageert. En omdat mijn gevoel voor haar wezenlijk positief is, kan ik ook rustig zeggen wat ik denk:' zo, Els het klinkt alsof je wakker wordt van een diepe coma; wat zegt de verpleging?', waarop haar stem meteen wat helderder doorkomt: 'ja, ja. maak maar grapjes; jij zou je ook niet lekker voelen als je met zoveel luie collega's als ik moet werken.' Tegelijkertijd besef ik dat mijn grondhouding van genegenheid gemakkelijk vast te houden is omdát ik gewoon blijf zeggen wat ik denk: 'je moet toch eens aan je baas vragen of je in aanmerking komt voor slachtofferhulp; een soort extra premie ter compensatie voor het geestelijk geweld wat anderen je toebrengen.' Op slag is de stem van Els normaal: 'leuk bedacht, Wijnberg; hoe is trouwens afgelopen met het doctoraalexamen van jullie dochter?'

Waren mensen als engelen, dan zou niemand moeite hoeven doen om van elkaar te houden. Het is nu juist het duivelse in de mens dat liefde onderuit haalt. Maar, wie het menselijk tekort als het meest menselijke kan zien, krijgt toch oprecht met hem te doen.

© 1996-2002 Dagblad De Telegraaf en Jeffrey Wijnberg
Alle rechten voorbehouden