|
Publicatiedatum:
29-10-2001
PSYCHOLOGISCHE CLICHÉS
 Aan
de ver-psychologisering van onze samenleving lijkt geen
eind te komen. Jaap de Hoop Scheffer wordt de laan uitgestuurd
omdat hij niet emotioneel-intelligent overkomt en zijn
opvolger Balkenende wordt al geroemd omdat hij 'onder
druk zo zichzelf blijft'. Ondertussen wordt over elke
relatie-ontwikkeling binnen het Big-Brother-huis in
detail geroddeld en krijgt Louis van Gaal weer eens
de wind van voren omdat hij de afgang van het Nederlands
Elftal 'te weinig op zichzelf betrekt'. Máxima
krijgt hoge cijfers voor gedrag omdat zij zo koninklijk
de mensen toezwaait en de ingehouden tranen van President
Bush worden goedgekeurd als oprecht en menselijk. Natuurlijk
ben ik blij dat het gepsychologiseer in Nederland gemeengoed
is geworden, al was het alleen maar omdat mensen steeds
meer aan persoonlijk onderhoud doen; geestelijk opgeruimd
staat netjes, zal ik maar zeggen. Maar, waar ik mij
mateloos aan erger zijn de psychologische clichés die
tegenwoordig als smakeloze broodjes over de toonbank
vliegen.
Een mooi voorbeeld hiervan was
onlangs te zien in de 'talkshow' van Barend en van Dorp.
Zij hadden een 'sprekerscoach' uitgenodigd die zijn
expertise mocht loslaten op Cora van Mora (op één lijn
met de kroket), Wim Kok (altijd op zoek naar de gulden
middenweg) en Hans Dijkstal (heeft een krachtige basishouding).
Ook provocateur Jan Mulder werd psychologisch op zijn
spreektalent geëvaluueerd en kreeg te horen dat hij
'goed in zijn vel zit', 'niet bang is om zich kwetsbaar
op te stellen' en 'zo spontaan zijn eigen frustraties
verwoordt'. Ik kreeg helemaal last van plaatsvervangende
schaamte toen die communicatie-deskundige concludeerde
dat een 'zittende Melkert zich beter profileert dan
een staande'; waarmee hij niet bedoelde dat je meer
aan Ad hebt als hij blijft dan wanneer hij opstapt.
Nee, de praat-goeroe probeerde alleen maar duidelijk
te maken dat onze PvdA-lijsttrekker 'meer zichzelf is
als hij in een stoel zit dan wanneer hij overeind komt';
iets wat best zou kunnen kloppen als dat zijn basishouding
is. Het effect van al dit vage gepsychologiseer is dat
mensen echt gaan denken dat 'je geluk altijd kan afdwingen',
'motivatie van binnenuit moet komen' of 'eerst van jezelf
moet houden om open te staan voor een ander'. Je krijgt
hetzelfde effect als met lelijke muziek: draai het maar
lang genoeg en je gaat het vanzelf mooi vinden. Laat
het even duidelijk zijn: geluk is gunstig toeval, 'motivatie'
krijg je omdat je niet uitgelachen wilt worden door
je kinderen/buren/collega's en 'van jezelf houden' is
zeker niet iets wat ik een serie-moordenaar zou adviseren.
Ook mijn patiënten moet ik
dikwijls tot de orde roepen als zij zich uitlaten in
horoscopische kwakzalver-taal. Zo vroeg Karla mij laatst
om haar te helpen hoe zij kon leren vertrouwen op haar
oergevoelens, waarop ik quasi-dom vroeg: "Wil je
dan jouw baarmoeder alles laten beslissen?" Zij
schoot in de lach en zei: "Nee, dat bedoel ik niet."
En dat heb je nou van clichés: ze zijn zo afgezaagd
dat de oorspronkelijke betekenis allang verdwenen is.
©
1996-2002 Dagblad De Telegraaf en Jeffrey Wijnberg
Alle rechten voorbehouden
|
