Publicatiedatum: 11-06-2001

HET ECHTE GEVOEL

Mannen worden boos, vrouwen gaan huilen. Zo was het in de verhalen van Annie M.G.Schmidt over Jip en Janneke en zo is het nog steeds. Daaraan hebben het feminisme en de assertiviteitsgekte niets kunnen veranderen. Vreemd is het niet, want de man is nu eenmaal agressiever van bouw dan de vrouw. Gelukkig vindt er ook soms wat kruisbestuiving plaatst waardoor sommige vrouwen wat manwijveriger zijn en sommige mannen wat zachtaardiger.

Een cruciale verandering die mij de laatste jaren wel opvalt, is het verschil in waardering voor de zogeheten basis-emoties. Zo zit een mens die zijn boosheid kan uiten beter in zijn vel dan iemand die alleen maar zijn teleurstelling verbijt. Daarentegen heet de mens die om zijn levenspijn moet huilen geestelijk gezonder te zijn dan iemand die er bedaarlijk om moet lachen. Dus, als ik niet boos maar wel teleurgesteld ben dan 'krop ik mijn echte gevoel op'. Begin ik te schuddebuiken in plaats van janken dan lach ik mijn echte gevoel weg.

Voor wie nu al in de war is, een korte samenvatting: je mag wel huilen, maar niet in plaats van boos-zijn. En je mag niet lachen als je daarmee je verdriet verdoezelt. Deze normering van het gevoelsleven is compleet onzinnig. En ik schaam mij ervoor om te moeten bekennen dat het allemaal de schuld is van psychologen. Zij hebben twijfel gezaaid door mensen met normale menselijke reacties te bombarderen met kreten als 'je echte gevoel zit dieper', 'achter je verdriet zit boosheid', 'je glimlach is alleen een masker', 'schuldgevoelens zijn niet productief' of 'jouw doodsangst is in wezen de angst om te leven'.

Therapeuten hebben dit jargon ontwikkeld om patiënten te laten zien hoeveel slimmer zij zijn. En het gevolg is dat patiënten nog sterker aan hun eigen verstand twijfelen dan ze al deden. Is de geestelijke wanorde bij de patiënt eenmaal een feit dan heeft de zielenknijper nog een leuke kreet in voorraad: 'Het is duidelijk dat bij jou verstand en gevoel niet op één lijn liggen' (bij wie wel en waar ligt die lijn?). Is bij de patiënt vervolgens de emotionele chaos compleet dan zegt de geestelijk uitgebalanceerde hulpverlener: "Wees niet bang; je moet eerst instorten voordat we iets beters kunnen opbouwen".

Deze kretologie is zo ingeburgerd geraakt dat zelfs de meest spontaan levende burgers zich afvragen of zij in staat zijn om bij 'hun echte gevoel te komen'. Zo vroeg mijn buurvrouw of het wel normaal was dat zij geen traan had gelaten tijdens de begrafenis van haar moeder, waarop ik zei: "Niet als je dacht: 'ziezo, opgeruimd staat netjes'." Zij barstte in lachen uit en bekende: "Klopt, en ik voel me niet eens schuldig", waarop ik grappend zei: "Ja, maar achter die lach zit natuurlijk wel een intens verdriet."

Volgende maand gaat mijn dochter trouwen. Als ik aan haar denk dan ben ik afwisselend blij, somber, trots, boos, machteloos, gelukkig, dwars, jaloers of leeg en soms allemaal tegelijkertijd. Maar, diep daaronder zit natuurlijk het echte gevoel van angst.

© 1996-2002 Dagblad De Telegraaf en Jeffrey Wijnberg
Alle rechten voorbehouden