Publicatiedatum: 08-07-2000

Anoniem is veilig

Als reactie op mijn columns ontvang ik iedere week complete levensgeschiedenissen en in detail beschreven huwelijksproblemen ter beoordeling. Logisch, want mensen gaan ervan uit dat ik hun ontboezemingen met de nodige zorgvuldigheid en expertise zal behandelen. Toch is de drang om openhartig te zijn niet uitsluitend in het contact met de psycholoog. Wie werk heeft als kapper, taxichauffeur of secretaresse weet wat ik bedoel. Mensen zijn in het contact met vreemden anoniem. En juist deze anonimiteit zorgt voor een sterk gevoel van veiligheid; veilig omdat de gegeven informatie niet tegen je gebruikt kan worden. Zo ontstaat een lachwekkende paradox: de vreemdeling, waarvan je niet eens weet of hij te vertrouwen is, wekt juist meer vertrouwen omdat hij, door zijn gebrek aan betrokkenheid, niet hoeft te (ver)oordelen. Terwijl een bekende, waarvan je mag uitgaan dat hij te vertrouwen is, juist bedreigender is omdat hij te betrokken is om niet te (ver)oordelen.

Nu begrijpt u wellicht waarom zoveel vakantiegangers zich in de heftigste romances storten. In den vreemde kun je leven, los van enige verantwoordelijkheid en eenmaal thuisgekomen kun je in alle rust nagenieten omdat niemand je iets aanrekent. De belofte om elkaar te schrijven of later opnieuw te ontmoeten zijn oprecht als die worden gemaakt. Maar juist het knellende gevoel van verplichting zorgt ervoor dat de beloftes zelden worden nagekomen. Wordt de belofte wel nagekomen, dan valt de reünie altijd tegen of zaait verwarring. Was mijn gevoel van liefde een vergissing? Was het gevoel van spanning een illusie? En waarom is de aantrekkelijke vreemdeling veranderd in een afstotelijke indringer? Wie zichzelf mag zijn zonder te worden herkend, kan zich uitleven als op een gemaskerd bal. Als éénmaal de maskers zijn afgedaan, verdwijnt de magie en maakt plaats voor het ontnuchterend gevoel van alledaagse sociale controle. Het verbaast mij daarom niet dat internet zo populair is. Op veilige afstand kunnen mensen over de hele wereld elkaar aanraken zonder de verplichting deel te nemen aan elkaars leven. De klacht die vaak wordt gehoord, dat moderne communicatiemiddelen de vervreemding in de hand werken, is waar. Maar, tegenstrijdig genoeg, is deze vervreemding juist aantrekkelijk. Voor velen is het lekker winkelen achter het scherm van hun computer. Met één druk op de knop heb je contact met een kledingzaak in Australië, een chatbox over seks of een docent pottenbakken in Lutjebroek. En met een volgende druk op de knop verdwijnt het contact van het scherm. We schakelen elkaar aan en uit zo lang en zo vaak als ons hartje begeert. De zap-cultuur die onze tijd zo kenmerkt geeft meer controle over wat en wie we toelaten in ons leven. En wie aan de knoppen zit, eet lekker anoniem een broodje kaas en peutert tegelijkertijd in zijn neus zonder het gezeur daarover uit vertrouwelijke kring te hoeven aanhoren.

© 1996-2002 Dagblad De Telegraaf en Jeffrey Wijnberg
Alle rechten voorbehouden