door Jan-Kees Emmer DEN HAAG - Prins Claus is gisteravond om zeven uur overleden. Hij is 76 jaar geworden. De prins stierf met koningin Beatrix en zijn kinderen aan zijn zijde. Zij hadden een groot deel van de dag gewaakt aan het bed van de prins op de intensive care van het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam.

Daar lag hij al bijna drie weken zonder te herstellen van de laatste aanslag op zijn gezondheid, een infectie aan de luchtwegen. Uiteindelijk werd dit hem te veel. Hij stierf als gevolg van een longontsteking en de ziekte van Parkinson.

Premier Balkenende betuigde gisteravond rond half tien al zijn medeleven aan de koningin, haar zonen en schoondochters. "Met prins Claus is een groot mens heengegaan. Wars van uiterlijk vertoon en een groot gevoel voor wat hij wel niet als echtgenoot van de Koningin kon doen", aldus de premier.

Volgende het draaiboek van de Rijksvoorlichtingsdienst zal de prins op woensdag 16 oktober worden bijgezet in de Nieuwe Kerk in Delft. Voor die tijd krijgt het Nederlandse volk nog de mogelijkheid om afscheid te nemen van prins Claus door middel van een defilé langs de baar in paleis Noordeinde.

De prins was al geruime tijd ziek en verscheen al lange tijd nauwelijks meer in het openbaar. Het ziekteproces van de prins werd ingezet toen in 1998 werd behandeld voor prostaatkanker. De bestraling die hierop volgde had een slopende werking op zijn gestel. Zijn nieren raakten aangetast en de afgelopen maanden raakte hij zo verzwakt dat hij ook problemen met de luchtwegen en zijn hart kreeg.

Na de succesvolle behandeling van de prostaatkanker, is de prins nooit meer echt de oude geweest. Met steeds kortere tussenpozen werd hij in het ziekenhuis opgenomen. Waar hij steeds weer een stukje zwakker uit kwam. Gelegenheid om aan te sterken was er nauwelijks meer. Toch was er altijd de wil om te leven. Zo leefde hij begin 2002 toe naar het huwelijk van zijn oudste zoon prins Willem-Alexander met prinses Máxima. Enkele maanden later mocht hij zijn eerste kleindochter in zijn armen sluiten, gravin Eloise, de dochter van prins Constantijn en prinses Laurentien.

Het overlijden van prins Claus betekent bovenal een persoonlijke tragedie en verlies voor koningin Beatrix en haar drie zoons en twee schoondochters. Met het heengaan van prins Claus verliest de vorstin haar steun en toeverlaat en haar coach. Hoewel zelden op de voorgrond tredend was hij immer actief als belangrijke raadgever voor de Koningin.

In het ter gelegenheid van haar twintigjarig regeringsjubileum uitgezonden televisie-interview op 28 april 2000 sprak zij warme woorden over haar man. "Ik moet zeggen, ik zou niet zonder zijn steun kunnen. Ik heb veel geluk gehad dat ik iemand in mijn leven heb die mij kritisch volgt, die me steunt en die me aanvult en waar ik alles mee kan bespreken. Dat is zo fijn."

Binnen het koninklijk gezin is altijd sprake geweest van een zeer hechte familieband, waarbij de Koningin en prins Claus hun drie zoons wel bestempelden als 'het centrale punt van ons geluk'. Het was mede aan prins Claus te danken dat de drie prinsen zoveel mogelijk als 'gewone mensen' werden opgevoed.

Voor zijn zoons was de prins een grote steun. Hij stond ze ook toen ze al volwassen waren met raad en daad bij. Het is bekend dat het prins Claus is geweest die zijn zoon prins Willem-Alexander enthousiast maakte voor het waterbeheer.

De prins, die al enige jaren leed aan de ziekte van Parkinson is tot vlak voor zijn overlijden actief gebleven. Zo was hij het boegbeeld van het Prins Claus Cultuurfonds en reikte hij ieder jaar de bijbehorende prijzen uit. Ook was hij nog altijd actief als Inspecteur-generaal Ontwikkelingssamenwerking en bijzonder adviseur voor de minister van Ontwikkelingssamenwerking.

Met dit onderwerp had de prins een speciale band. Hij bracht een groot deel van zijn jeugd door in Tanzania.

Sinds hun stormachtige huwelijk in 1966 vormden koningin Beatrix en prins Claus ook anderszins een hecht team. Tijdens hun huwelijk gaf prins Claus altijd blijk van een vlekkeloos constitutioneel besef, door zich steeds nauwgezet rekenschap te geven van de grenzen van zijn bewegingsruimte. Hij toonde hiermee op eigen kracht en kwaliteit inhoud te kunnen geven aan een geheel zelfstandig professioneel bestaan naast het staatshoofd.

In het openbaar hield hij zich vrijwel altijd in. Wie de prins echter privé meemaakte leerde hem kennen als een intelligente, goed geïnformeerde causeur, een levendige, belangstellende gesprekspartner en debater die krachtige stellingen betrekt. Hij wist zijn gehoor soms met 'sweeping statements' te verrassen.

Slechts een enkele keer maakte hij in het openbaar een statement. Zo ontdeed de prins zich enige jaren geleden demonstratief van zijn stropdas tijdens de uitreiking van de Prins Claus Fonds Cultuurprijzen.

Hoewel zij hun gezinsleven zoveel mogelijk trachtten af te schermen, schuwden Koningin en prins het niet om in incidentele televisie-interviews openhartig te vertellen over bijvoorbeeld de depressieve klachten van prins Claus. De prins werd hiervoor in 1982-1983 behandeld. In datzelfde jaar maakte de Rijksvoorlichtingsdienst bekend dat prins Claus bovendien leed aan de ziekte van Parkinson.

In een vraaggesprek rond zijn 60e verjaardag noemde hij zijn eerste psychische inzinking in 1982 de ergste periode uit zijn leven. "Zonder mijn vrouw zoals zij is had ik het nooit gered, had ik het als het ware nooit overleefd. Ik had geen lichamelijke pijn, maar wel zielepijn. Het is het meest verschrikkelijke dat een mens kan overkomen. Ik geloof dat je in zo'n toestand je niet kunt verstoppen.

Ik heb mij er altijd prettig bij gevoeld om aan de mensen die met ons meeleefden, de waarheid te zeggen. Dit uit een gevoel om duidelijk te maken dat wij ook maar gewone mensen zijn. En dat bij ons deze dingen ook kunnen gebeuren. Er ontstaat zoiets als verbondenheid. Van mensen die zich kunnen identificeren met andere mensen, die hetzelfde hebben".

zoek naar gerelateerde artikelen

ma 7 oktober 2002