De Noorse boten van de Hurtigruten lijken in sommige fjorden nietige scheepjes. (Foto: hurtigruten)

OSLO - De visproductie in Noorwegen en het Amerikaanse technologieparadijs Silicon Valley: op het eerste gezicht hebben ze niets gemeen. Maar noem de termen innovatie, een leidende positie en immense investeringen, en het begint te dagen. En de Noren zijn, net als de ondernemers in Silicon Valley, ambitieus. Momenteel is vis de tweede bron van exportinkomsten voor Noorwegen, na de export van gas.

Als het aan de politiek ligt, neemt de visexport op termijn de eerste plaats over. Dankzij aquaculture, ofwel het produceren van vis op zogenoemde 'visboerderijen'. Nutreco, de grootste zalmkweker ter wereld en verder onder meer producent van vis- en veevoeders, voelt zich volledig thuis in dit innovatieve klimaat.

Noorwegen is koploper op het gebied van het kweken van vis op visboerderijen. In de jaren zeventig begon het land met deze industrie, die de laatste jaren flink groeit: in vijf jaar tijd verdubbelden de Noren het aantal kilo's geproduceerde vis. Het land staat qua zalmproductie met stip op één; het levert 49% van de Atlantische zalm. Maar de Noren willen meer, omdat de olie- en gasvoorraden eindig zijn.

Om de welvaart te houden die de olie-industrie het land heeft gebracht, dienen de nodige maatregelen genomen te worden. Wat Svein Ludvigsen, de Noorse minister van Visserij, betreft, liggen die op het gebied van het kweken van vis. Het is een industrie waar de Noren goed in zijn. Zeker nu de visvangst steeds meer wordt beperkt door de visquota, zien de Noren in aquaculture grote kansen.

Op dit moment exporteert Noorwegen ruim 95% van de vis, waarvan de in het wild gevangen vis nog het overgrote deel vormt. Maar niet voor lang. De Noren verwachten dat binnen enkele jaren de export van gekweekte vis die van wilde vis voorbijstreeft.

Een zaak waar Nutreco hard aan meewerkt. Het bedrijf zit al jaren in Noorwegen. De zalmkwekerijen, die onder de naam Marine Harvest produceren, voelen zich prima thuis in het land dat veel geld steekt in nieuwe (product)ontwikkelingen. Ze doen daar trouwens zelf ook hard aan mee.

Onlangs heeft het bedrijf een procedure ontwikkeld die de productie van kabeljauw op visboerderijen mogelijk moet maken. De verwachtingen zijn hooggespannen. "We eten nu nog maar een kwart van de hoeveelheid kabeljauw die we in 1970 consumeerden", vertelt Frank van Ooijen, directeur communicatie van Nutreco. "Als je nu bij de visboer vraagt wat een van de duurste vissoorten is, dan is dat kabeljauw."

Net als zalm wordt de kabeljauw in broedkamers op het vasteland gekweekt en daarna naar zee gebracht. Bij de zalm gebeurt dit als de dieren ongeveer zeven maanden oud zijn. Daarna duurt het nog zo'n 2 à 2,5 jaar voordat de vis klaar is voor consumptie. Met kooi en al worden ze dan naar de productielijn gesleept, waar ze worden gedood en gefileerd.

Bij de kweek van kabeljauw moeten de fouten worden vermeden, die zijn gemaakt in de zalmsector. Bijvoorbeeld de vervuiling: uitwerpselen en de hoeveelheid voer die in het zeewater terechtkwam. Het probleem van de uitwerpselen is opgelost door de bassins een tijdje 'braak' te laten liggen en te reinigen nadat de zalm is afgevoerd. Voor een betere verdeling van het voer worden nu onderwatercamera's gebruikt. Vroeger werd het voer gewoon in de bassins gegooid, nu gebeurt dat automatisch. Met de camera's wordt gekeken of de harde brokjes door de school heen breken. Gebeurt dat, dan hebben de beestjes genoeg gehad en stopt het voeren automatisch. Was er voorheen gemiddeld 3 kilo voer nodig om een zalm één kilo te laten groeien, nu ligt die verhouding ongeveer 1 op 1.

Ook voor dierziekten, een veel voorkomend probleem op grote kwekerijen, of het nu over agri- of aquaculture gaat, hebben de zalmkwekers een oplossing gevonden. Door het enten van de zalm (elk dier afzonderlijk) en door de fishfarms op grotere afstanden van elkaar te plaatsen, is de hoeveelheid ziektegevallen enorm afgenomen. Ook is door het enten veel minder antibiotica nodig: op dit moment wordt 1 tot 2 gram antibiotica gebruikt op 1000 kilo vis.

Blijft het probleem van de ontsnapte zalm. Milieugroeperingen en vissers houden dat nauwlettend in de gaten. Gekweekte zalm is immers minder sterk dan wilde zalm en het is niet de bedoeling dat de twee gaan kruisen. Want dan zou de wilde zalm zwakker worden en kunnen uitsterven. Door middel van dubbele netten wordt geprobeerd om dit soort ontsnappingen te voorkomen.

Allemaal lessen waar Nutreco zijn voordeel mee kan doen bij het kweken van kabeljauw. De eerste exemplaren bevinden zich in broedkamers vlak bij de Noorse plaats Bergen. Nutreco verwacht dat de eerste gekweekte kabeljauw over twee jaar op de markt wordt gebracht. En ook hier is het zaak om de lessen uit het verleden ter harte te nemen. De wereldwijd groeiende vraag naar zalm leidde tot een enorme overproductie, vooral in Chili.

Gevolg: historisch lage prijzen. Nutreco behaalde over het eerste halfjaar van 2002 een nettoresultaat van €4,7 miljoen, 86% lager dan in dezelfde periode vorig jaar (€33,2 miljoen). De koers van het bedrijf valt of staat met de prijs van de zalm.

Die afhankelijkheid van een product wil Nutreco niet meer.

zoek naar gerelateerde artikelen

za 5 oktober 2002