AMSTERDAM - Kirgizië, tot voor kort een onbeduidende voormalige Sovjet-republiek, heeft zich in luttele maanden tijd op de wereldkaart gezet. Vorige week werd president Askar Akayev met alle egards in het Witte Huis door president Georg Bush en minister van Buitenlandse Zaken, Colin Powell, ontvangen. De Amerikaanse hulp van 70 miljoen dollar voor het straatarme bergstaatje - ingeklemd tussen Oezbekistan, China, Tadzjikistan en Kazachstan - zal de komende tijd toenemen. Ook VN-secretaris-generaal Koffi Annan heeft toegezegd de hoofdstad Bishkek snel aan te doen.

Deze Nederlandse F16's vlogen de afgelopen week diverse missies boven Afghanistan. (Foto: MATTY VAN WIJNBERGEN)

Reden voor de belangstelling is dat de Kirgiziërs met de luchthaven van Manas een belangrijke troef in handen hebben voor de Amerikaanse anti-terreurstrijd. Sinds dinsdag is een eenheid van Nederlandse F16-jachtbommenwerpers vanuit Kirgizië actief om de 'coalitie', die in en boven Afghanistan nog altijd vecht met Taliban en Al Qaeda-eenheden, vanuit de lucht te beschermen.

Naast de zes Nederlandse toestellen vliegen twaalf Denen en Noren rondom de klok boven Afghanistan om overgebleven vijanden met lasergeleide GBU-bommen te bestoken. Een KDC10 tankvliegtuig van de Koninklijke Luchtmacht voorziet de straaljagers op grote hoogte van brandstof.

Lang niet iedereen is gelukkig met de komst van de westerse militairen en hun opdracht. In de straten en op de pleinen van Bishkek, waar levensgrote monumenten van Lenin, Marx en Engels nog altijd beeldbepalend zijn, laten lokale bewoners weten dat de jachtvliegers alleen worden getolereerd vanwege het geld. De economie van Kirgizië was, tot de komst van de westerse luchtmachten, op sterven na dood. Sinds de komst van Amerikanen, Fransen, Scandinaviërs en Nederlanders zijn de prijzen in een niet te stuiten opwaartse spiraal gekomen. Een taxiritje van de stad naar het vliegveld, amper 30 minuten, kost even veel als 20 flessen goede wodka.

Gelegen aan de voet van de Himalaya had de republiek ooit een reputatie als industriële macht. Hier werden onderdelen van Russische T72-tanks gebouwd, terwijl Manas de thuisbasis was van Backfire bommenwerpers en Mig 29-straaljagers. Maar nadat de Kirgiziërs zich hadden losgemaakt van Moskou ging het snel bergafwaarts. Fabrieken werden gesloten, de landbouw stortte in, geldontwaarding bereikte een recordhoogte, drugsbendes die Afghaanse heroïne en opium van Azië naar Europa smokkelen, hadden vrij spel.

Nu delen de Amerikanen de lakens uit in het vroeger streng communistische land. De vliegbasis heeft zelfs een uit New York afkomstige naam gekregen. Het is vernoemd naar brandweerman Peter Gancy, die in de WTC-torens zijn leven verloor. Kirgizië, geleid door een president die hier ook al de dienst uitmaakte toen het land nog tot de USSR behoorde, maakt zich op voor de volgende Amerikaanse stap, een mogelijke aanval op Irak. Want hoewel Bagdad 2000 kilometer van Bishkek ligt, is het theoretisch mogelijk dat de straaljagers na tweemaal bijtanken boven de paleizen van Saddam Hoessein opduiken.

Brigadegeneraal Ashcraft over zo'n scenario: "Dat is nu niet aan de orde, maar wij doen wat de Amerikaanse president ons vraagt. Mocht dat doorvliegen naar Irak betekenen, dan voeren we zo'n bevel uit." De Nederlandse detachementscommandant, luitenant-kolonel vlieger Reefman: "Technisch is veel mogelijk, maar wij zijn hier om boven Afghanistan te patrouilleren. Over Irak laat ik me niet uit."

De Kirgiziërs vrezen dat Akayev hen met huid en haar aan de anti-terrorisme coalitie heeft uitgeleverd en dat het lonken naar dollars uiteindelijk funest voor Bishkek kan uitpakken. Moskou is verontrust over het verschijnen van de ex-vijand in de Russische achtertuin, de Chinezen hebben extra grenstroepen naar de regio gestuurd.

zoek naar gerelateerde artikelen

za 5 oktober 2002