door Hans Kuitert KABOEL - Nog steeds noemen de Amerikanen de campagne in Afghanistan tegen Al-Qaeda en de Taliban een groot succes, hoewel duidelijk is dat Osama bin Laden en nagenoeg zijn hele top plus honderden, zo niet duizenden Al-Qaeda-strijders door de mazen van het net wisten te glippen. Het is voor Amerikaanse politici, diplomaten en militairen ronduit onpatriottisch vragen te stellen over wat er tussen oktober vorig jaar en april dit jaar allemaal fout is gegaan bij de jacht op Bin Laden en Al-Qaeda. Het standaardantwoord is dat "Al-Qaeda geen basis meer heeft en wordt opgejaagd. Vroeg of laat zullen we ze allemaal krijgen."

Bin Laden (Foto: EPA)

Dat is een conclusie die vooral geheime diensten in de Arabische wereld en sommige Europese hoofdsteden niet delen. Een bron bij een Arabische inlichtingendienst: "De Amerikanen hebben in Afghanistan de trainingskampen en schuilplaatsen van Al-Qaeda vernietigd. De gevangenen, op een enkeling na, behoren tot het voetvolk. De top kon ontsnappen. Niemand weet waar ze zijn, maar dat ze zich wereldwijd aan het hergroeperen zijn is duidelijk. Ze zijn nu nog moeilijker te pakken dan toen ze nog in Afghanistan zaten."

Daarop volgt steevast een onrustbarende voorspelling: Al-Qaeda is een geduchte slag toegebracht, maar is nog springlevend ... het ergste moet nog komen. Abdel-Bari Atwan, hoofdredacteur van de in Londen verschijnende krant al-Quds al-Arabi, zei onlangs dat leden van Al-Qaeda hem hebben verteld dat men zich inderdaad aan het hergroeperen is. Ze maken zich weer op voor aanslagen, in eerste instantie op Amerikaanse militaire doelen.

Atwan heeft altijd goede contacten gehad binnen Al-Qaeda. "Ze vertellen me nu dat Bin Laden alles weer onder controle heeft", aldus de journalist, die eraan toevoegde informatie te hebben dat Bin Laden en zijn tweede man Aywan al-Zawahri springlevend zijn. "Ik vermoed dat ze een nieuwe aanslag voorbereiden en die willen uitvoeren op het moment dat de VS Irak aanvallen. Zo kan Bin Laden zich profileren als de enige Arabier die zich teweerstelt tegen de Amerikanen", meent Atwan.

Zeker is dat de Amerikanen in november en december vorig jaar een kans hebben laten lopen om Bin Laden op te pakken of te doden. Dat had voor een deel te maken met gebrek aan mankracht op de grond, maar ook met inschattingsfouten over de situatie in Afghanistan zelf. Ondanks een prijs van 25 miljoen dollar op zijn hoofd wist Bin Laden weg te komen, vooral omdat de lokale bevolking hem heimelijk steunde.

In november werd Bin Laden gezien in het grottencomplex Tora Bora, in de oostelijke Nangahar. Hooggeplaatsten in het voormalige Taliban-bewind, lokale stamhoofden en gidsen hebben voldoende getuigenissen afgelegd om een beeld te schetsen van die Amerikaanse fouten.

Nadat de campagne om Al-Qaeda en de Taliban van de kaart te vegen op 9 oktober vorig jaar was begonnen, trokken de meeste aanhangers van die bewegingen naar Tora Bora. De Amerikanen vertrouwden op lokale Afghaanse krijgsheren en het Pakistaanse leger aan de grens om Al-Qaeda uit te roken. Amerikaanse bommenwerpers namen de vluchtroute onder vuur.

Tactisch leek het een aardig plan, maar de Al-Qaeda-strijders namen niet de door de Amerikanen voorziene vluchtroute binnen Afghanistan naar de provincie Paktia, maar kozen voor de weg over de hoge Witte Bergen naar Pakistan. Die laatste route is door de Amerikanen bijna zes weken lang niet gebombardeerd. De Amerikanen hebben later moeten constateren dat veel Afghaanse krijgsheren zich door Al-Qaeda hadden laten omkopen. Bovendien was Pakistan verwikkeld in een hoogoplopend conflict met India en had wel wat anders te doen dan de grens te bewaken.

De Al-Qaeda-meute wist naar Pakistan uit te wijken. Een deel hergroepeerde zich na de wintermaanden in een ander grensgebied, bij de Afghaanse stad Khost. Ook daar is Bin Laden gesignaleerd. Andermaal in maart, bij heftige gevechten nabij het dorp Shahikot, wisten de top en het resterende voetvolk van Al-Qaeda te ontkomen. Inmiddels bevinden zich tal van deze strijders in Pakistan, terwijl een niet onaanzienlijk deel via een zuidelijke route naar Iran wist uit te wijken. Steeds vaker wordt Iran ervan beticht toe te laten dat Al-Qaeda van zijn grondgebied nieuwe 'operaties' voorbereidt.

zoek naar gerelateerde artikelen

di 10 september 2002