DEN HAAG - Turkije en in ons land wonende Turken liggen onder vuur. Uitstel van het bezoek van prins Willem-Alexander aan Istanboel nadat Hakan K., moordenaar in het verkrachtingsdrama van Alanya, twee maanden geleden werd vrijgelaten. Danny Broens die na een dodelijk scooterongeval in een middeleeuwse cel belandde. Door voedselvergiftiging ziek geworden toeristen in een vijfsterrenhotel aan de Turkse Rivièra.

De rol van de broers Okan en Özgür O. in de gruwelijke moordzaak van Marion van Buuren en haar dochtertje Romy. De Nederlandse pers heeft het gedaan in de Turkse gemeenschap, waar men op ongekend felle wijze stelt dat Turken alleen de krant halen als er iets mis is. Maar de aimabele ambassadeur van de republiek aan de Bosporus, Aydan Karahan, weet de nuance te bewaren: "Wij veranderen snel, willen Europees worden. Over drie jaar wordt zo'n ongeluk als van Danny Broens heel anders afgehandeld. In 2005 zal daarvoor niemand meer bij ons in de cel belanden!"

De Turkse ambassadeur heeft zijn hele staf laten aantreden voor de gezamenlijke lunch in zijn schitterende residentie aan de Haagse Prinsessengracht. Met een brede lach en de spreekwoordelijke gastvrijheid van zijn volk begroet Aydan Karahan (60) ons. De topdiplomaat, die na functies in Moskou, Washington, Beiroet en op het door Grieken én Turken geclaimde Cyprus sinds februari 2000 in ons land zetelt: "Belangrijkste is dat onze onderlinge relatie goed was, goed is en goed blijft."

"Na Duitsland kent Nederland de grootste Turkse gemeenschap met 323.000 mensen. Mijn landgenoten kwamen in de jaren zestig als gastarbeider, nu hamer ik er bij de tweede en derde generatie op dat zij vloeiend Nederlands leren spreken, voorbeeldige burgers worden, zich nooit met criminaliteit inlaten, keurig belasting betalen en altijd keihard werken. Natuurlijk, in elk volk zitten rotte appels, maar ik ben ervan overtuigd dat het helemaal goed komt met 'onze' Hollandse Turken."

De ambassadeur spreekt vrijuit, heeft veel lof over Nederland, maar uit ook kritiek op bepaalde aspecten van onze maatschappij. Als we hem een pagina in de krant Dünya laten zien, waarin wordt gesproken van een anti-Turks complot in de Nederlandse pers, zegt hij: "Daar hebben wij geen rol in gespeeld. Wij zijn er als ambassade om op te komen voor landgenoten, maar we zullen altijd in gesprek blijven, geen struisvogelpolitiek bedrijven. Als er kritiek is op mijn land, word ik door Turkse Nederlanders persoonlijk benaderd om te reageren. Wie aan Turkije komt, komt aan hen. Dat is misschien een groot verschil met Nederlanders in den vreemde. Ik ben in Amerika geweest, maar heb daar geen Nederlandse Amerikanen ontmoet. Wel Nederlanders die Amerikaan waren gewórden. Voor Turken blijft de culturele achtergrond altijd heel belangrijk. Onze identiteit willen we niet kwijt, in onze afkomst liggen onze wortels. Turkse mensen moeten integreren in jullie samenleving, maar nooit assimileren. Dat vinden we zelfs onacceptabel. Zo zit míjn volk nu eenmaal in elkaar."

De afgelopen tijd waren er affaires. Bijvoorbeeld het uitstel van het bezoek aan uw land door de kroonprins en zijn vrouw, nadat de moordenaar van Marijke van Dijk, Hakan K., op vrije voeten kwam.

"Een fout die ook in Turkije, in Alanya, tot woede, ongeloof en frustratie leidde. De mensen waren furieus. Een moordenaar en verkrachter die werd vrijgelaten. Dat had nooit mogen gebeuren, we hebben die vergissing zo snel mogelijk proberen goed te maken door hem weer vast te zetten. Onze regering heeft Den Haag ook meteen op de hoogte gesteld. Maar de koninklijke familie mag nooit een speelbal worden in zo'n situatie en omdat de kroonprins en zijn vrouw zo ongeveer al op het vliegveld stonden, moest het bezoek worden uitgesteld. Maar ze zullen alsnog komen en daar kijk ik nu al naar uit. De situatie is aan de bevolking in Turkije uitgelegd, er was begrip voor de besluitvorming in Nederland. Persoonlijk heb ik veel waardering voor jullie Koninklijk Huis. Vorig jaar bezocht de Turkse president Nederland, het hoogtepunt van mijn loopbaan. Vooral toen ik als gast koningin Beatrix mocht ontmoeten."

Eerder deze maand kwam naar buiten hoe Marion van Buuren en haar elf maanden oude baby Romy in 1997 zijn vermoord door Okan O. Zijn broer Özgür bleek al die jaren op de hoogte.

"Vreselijk. Elk volk kent goede en slechte individuen, dus zijn er ook goede en slechte Turken. The Good, The Bad and The Ugly, zeg ik wel eens. Die laatste twee omschrijvingen zijn van toepassing op moordenaars als Hakan K. en Okan O. Ik weet ook zeker dat Turkse Nederlanders dit soort figuren veroordelen en verafschuwen. Dan maakt het niet uit wat je afkomst is, of je autochtoon of allochtoon bent."

En toen was er de affaire Danny Broens, de kapper die na een scooterongeval in een overbevolkte cel belandde.

"Nederlanders moeten zich in zo'n zaak proberen in te leven in het Turkse rechtssysteem. Bij ons is het heel gebruikelijk dat je in hechtenis gaat als je betrokken bent bij een dodelijk ongeval. Het maakt helemaal niets uit of je toevallig Turk dan wel Nederlander bent. Dan kan het natuurlijk ook niet zo zijn dat een Hagenaar wel vrij komt, terwijl een inwoner uit Istanboel in een vergelijkbare zaak vast blijft tot de politie haar onderzoek heeft afgerond en de rechter heeft gesproken. Het heeft veel Turken en Turkse Nederlanders pijn gedaan dat 'hun' land werd afgeschilderd als middeleeuws. Ook het feit dat in de Hollandse pers bijna werd voorbijgegaan aan het feit dat bij dat ongeluk een Turkse jongen het leven verloor, heeft littekens veroorzaakt."

Blijft het gegeven dat je in Nederland niet weken in een cel met tientallen andere gedetineerden verdwijnt als je zonder schuld bij een zwaar verkeersongeluk betrokken raakt.

"Een ongelukkige samenloop van omstandigheden. De rechtbank is in Turkije van 20 juli tot 1 september met reces, dat heeft de zaak bepaald niet bespoedigd. Toch is er alles aan gedaan het leed te verzachten. De ouders en de vriendin van Danny - heel bijzonder - konden hem elke dag bezoeken; dat wordt Turkse ingezetenen niet toegestaan. Ik heb ook onmiddellijk contact opgenomen met de gouverneur van Antalya, waaronder Alanya ressorteert, om meer te weten te komen over de gevangenisomstandigheden die Danny Broens moest ondergaan. Hij zat inderdaad met 92 mensen in een cel van zestig vierkante meter. De gouverneur noemde dat een schande. Wij willen worden opgenomen in de Europese gemeenschap. Daarom denk ik dat als Danny in 2005 dit ongeluk had gehad, hij niet in de cel was beland. Daarnaast moet u weten dat wij onze gevangenissen moderniseren. Wij willen ook wat dat aangaat naar Europese standaard. In Antalya is dat helaas nog niet gebeurd. Men zoekt er naar ruimte om een nieuw complex te bouwen, maar door de enorme groei die het toerisme doormaakt, is grond peperduur geworden. De prijs van het succes."

Is de voedselvergiftiging van Nederlandse toeristen aan diezelfde Turkse Rivièra ook een deel van die prijs?

"Er is iets misgegaan met gasten van het Kaya Hotel. Maar na inspectie door een onafhankelijk Brits bureau bleek dat de vergiftiging elders was opgelopen. Het lag niet aan de hygiëne in het hotel. Voor de betrokken toeristen blijft het vreselijk, maar zoiets kan natuurlijk overal gebeuren. Nederlanders zijn dol op Turkije en die gevoelens zijn wederzijds en terecht. Een incident als de voedselvergiftiging daar gelaten. Vorig jaar bezochten 632.000 Nederlandse toeristen plaatsen als Alanya, Izmir en Istanboel. In 1999 waren dat er nog 214.000. U kunt mij niet kwalijk nemen dat ik daar líever de nadruk op leg. Turkije biedt een ongekend prijs-kwaliteits niveau. Wij zijn wat Spanje in de jaren zeventig was; goedkoop en vriendelijk. Als ambassade geven wij zelfs informatie aan Nederlanders die aan onze Rivièra een huis willen kopen. En om nieuwe incidenten te voorkomen, adviseren wij ze alleen met officiële makelaars in zee te gaan."

Ambassadeur Aydan Karahan is een van Turkijes gelouterde diplomaten. Zo was hij jaren 'eerste man' van zijn land op Cyprus, de meest gevoelige plek voor een Turk, omdat het eiland decennia lang door zowel Grieken als Turken wordt geclaimd. Dodelijke incidenten in het niemandsland op Cyprus, nadat Turken en Grieken elkaar provoceerden, waren jarenlang wereldnieuws. NAVO-bondgenoten die elkaars bloed wel konden drinken. De status van Cyprus - in 1974 stuurde Ankara een troepenmacht om de belangen van de Turkse Cyprioten te beschermen - is sinds die tijd een heet hangijzer.

U kent de problematiek als niemand anders, in 1996 was u nog ambassadeur op het eiland. Hoe moet het verder?

"Er geldt een ijzeren wet voor Cyprus. We lossen álle problemen op of er komt nooit een akkoord. Er leven daar 600.000 Grieken en 200.000 Turken. Die hebben allemaal gelijke rechten en dat moet waterdicht zijn geregeld voordat Cyprus één ongedeelde republiek kan worden. Wij willen op politiek niveau niet aan een Griekse meerderheid worden onderworpen. Het verbaast ons telkens weer dat er nooit druk op Nicosia wordt uitgeoefend."

Toch moet er snel een oplossing komen als Turkije het zo fel begeerde EU-lidmaatschap wil krijgen.

"Wij zijn ervan overtuigd dat we na een open dialoog tot een vergelijk kunnen komen met de Grieken. Sinds de verschrikkelijke aardbeving die mijn land trof, is de relatie verbeterd. De hulp uit Athene heeft oude wonden doen helen. Met mijn Griekse collega in Den Haag heb ik een uitmuntend contact. Net als overigens met de Duitse en Israëlische ambassadeur. Wij liggen op Europese koers."

Bijvoorbeeld door de doodstraf af te schaffen?

"Ja, dat zijn zaken die niet meer in het Europa van 2002 passen. Ook persoonlijk was ik daar erg blij mee, de doodstraf is niet modern, het gaat om wraak en dat is juridisch geen goede insteek. Er worden wetten door het parlement gejaagd, die vijf jaar geleden volstrekt kansloos zouden zijn geweest. Nu verwacht het Turkse volk een datum waarop de onderhandelingen over ons EU-lidmaatschap kunnen beginnen. Daar hebben we zo langzamerhand ook recht op."

Een andere kwestie die Turkije parten speelt als het om de EU gaat, is de strijd tegen de PKK en de Koerdische guerrilla's, die al aan meer dan 30.000 mensen het leven heeft gekost. Extra gevoelig in Nederland; de PKK zag in het verleden ons land als veilig toevluchtsoord om er terroristen in spe te trainen en te herbergen.

"De PKK is in april tot verboden terreurgroep verklaard", zegt ambassadeur Karahan, "en daar zijn wij heel blij mee. Maar de Koerdische Arbeiderspartij is slim en heeft haar naam veranderd in Kadek. Ook van deze Kadek-terroristen zou een opsporingslijst moeten verschijnen. De traditionele Nederlandse gastvrijheid is jarenlang misbruikt door de PKK, ik weet niet hoeveel terroristen hier onderdak hebben gezocht, maar het waren er veel. Öcelan dacht naar Nederland te kunnen uitwijken; zijn advocaat, mevrouw Böhler, dezelfde die de vermeende moordenaar van Pim Fortuyn verdedigt, stond hem al op te wachten op het vliegveld. Gelukkig werd het luchtruim gesloten en ging díe vlieger niet op. Zeer onlangs hield de marechaussee op Schiphol ene mevrouw Kespir aan. Ook een PKK-kopstuk. En ook zij wordt natuurlijk weer door het advocatenkantoor van mevrouw Böhler bijgestaan. Maar de terroristen zitten in het nauw. In Noord-Irak, in Turkije, in heel Europa, ja zelfs in Nederland."

Wat ziet u als u de Turkse gemeenschap in Nederland bekijkt?

"De eerste generatie, die hier veertig jaar geleden neerstreek, is een verloren generatie als het om integratie gaat. Werken, sparen en terugkeren. Dat was het idee van die eerste immigranten. Maar ze zijn nooit teruggekeerd en werden de Nederlandse taal nimmer machtig. Die mensen kwamen uit alle uithoeken van het Turkse platteland, zeg maar uit onze onderbuik. Toen ze besloten te blijven, waren ze te oud om te leren. Maar ze hebben een geweldige job volbracht, ze hebben geholpen de Nederlandse maatschappij tot een topeconomie te maken. Een van mijn eerste banen als diplomaat was, in 1970, in Den Haag. Toen waren jullie grote steden nog schoon, toen was de eerste generatie Turken nog actief als vuilnisman, als schoonmaker, als ongeschoolde arbeidskracht. Ze deden werk waar Nederlanders hun neus voor ophaalden en ze deden het uitmuntend. Als ik nú 's ochtends door de stad jog en alle rotzooi zie liggen, kan ik niet anders dan concluderen dat daar anno 2002 blijkbaar niemand meer voor is te krijgen."

Hoe vergaat het de jonge Turken, de nieuwe generaties?

"Ik probeer dan vooral te kijken naar degenen die 'good' zijn en niet naar de 'bad' en 'ugly', die je in elk land en onder elke etnische minderheid of autochtone meerderheid hebt. Er zijn meer dan 8000 bedrijven van Turken in Nederland, we hebben drie parlementariërs van Turkse origine in de Tweede Kamer, honderden landgenoten zitten in de lokale politiek. Ik denk dat het goed gaat. Ook omdat onze belangrijkste religie, de islam, nooit problemen oplevert. Wij kennen een scherpe scheiding tussen geloof en politiek en die moet worden gehandhaafd. Koste wat kost. Dat heb ik ooit eens tegen de toenmalige minister Van Boxtel gezegd. Religie wordt pas gevaarlijk in verkeerde, politieke, handen. Elf september was het bewijs."

"Ik raad Turkse ouders altijd aan hun kinderen naar 'witte' scholen te sturen en niet naar 'zwarte'. Je moet je optrekken aan het hoogst haalbare en niet laten verleiden tot wat eenvoudig en dus gemakkelijk is. Jonge generaties Turken spreken goed Nederlands en minder goed Turks. Maar hier ligt dan ook hun toekomst, ze moeten deze samenleving rijker maken. Vorige week zat ik op de tribune bij Feyenoord tegen Fenerbahce, in de voorronde van de Champions League. Nederlanders waren voor Rotterdam, Turken voor Istanboel. Er waren spreekkoren, wederzijds. Voetbal is geen meisjessport en met een beetje morren of schelden onderling is weinig mis. Maar rellen waren er niet en geweld dreigde nooit. Twee bevolkingsgroepen, gelijkwaardige burgers, verschillende voorkeuren, één land. Zo moet het zijn."

zoek naar gerelateerde artikelen

za 24 augustus 2002