RCD-leider Adolphe Onusumba spreekt de inwoners van Kongolo toe tijdens de vierde verjaardag van de rebellenbeweging. Naast hem liggen geschenken die hij heeft meegenomen om de dorpelingen voor zich te winnen: zout, kleding en zeep. "Ik ga dit aan de gouverneur geven, zodat hij dit onder jullie kan verdelen." Daarop stijgt een boegeroep op: als die zakken bij de RCD-gouverneur komen, zien ze er nooit meer iets van terug.
AMSTERDAM - Bijna nooit krijgt Batiamotengo, acht kilometer van de stad Kisangani in Congo, bezoek. En als er eens een kano over de Congo-rivier vaart om het kleine dorp aan te doen, dan is de kans de laatste jaren steeds groter geworden dat er een dief uitstapt. Maar wel een dief met een legeruniform aan en een automatisch wapen in zijn hand. "En wat doe je als zo'n Rwandees op je afstapt en zegt dat hij al je vee wil?"
De afgelopen weken was er enthousiasme over mogelijke vrede in Congo, het land dat al sinds augustus 1998 in een burgeroorlog is verwikkeld.
President Kagame van Rwanda en de Congolese president Joseph Kabila ondertekenden een akkoord waarin stond dat Rwanda zich zal terugtrekken uit Congo. Maar alleen als de regering in Kinshasa de vele Hutu-rebellen in de Congolese jungle, die de westgrens van Rwanda bedreigen, gaat ontwapenen.
Weinigen geloven dat er door dit akkoord snel een einde komt aan de inmenging van andere staten in Congo, waar troepen van Rwanda, Oeganda, Zimbabwe en Angola aanwezig zijn. Rwanda, dat miljoenen euro's aan Nederlandse ontwikkelingshulp ontvangt, wordt gezien als een van de voornaamste 'motors' van de oorlog.
Realiteit
De Oost-Congolezen zelf lijken nog het meest sceptisch over het akkoord. Hun dagelijkse realiteit heeft niets te maken met ondertekende papieren in de Zuid-Afrikaanse glamourstad Suncity, waar de twee leiders elkaar hebben ontmoet.
De inwoners van Kisangani, een stad in het midden van de jungle aan de Congo-rivier, leven iedere dag onder het juk van de Rwandezen en de organisatie die door hen wordt gesteund, de rebellenbeweging RCD-Goma. De RCD-G, de voornaamste rebellenbeweging van Congo, controleert circa veertig procent van het land.
Zelfs kilometers stroomafwaarts vanaf Kisangani, waar de jungle direct op een overweldigende manier begint, wordt de onderdrukking van deze RCD-soldaten en hun Rwandese bazen gevoeld. Gemiddeld eenmaal in de week legt een kano met Rwandezen of hun handlangers aan in Batiamotengo.
"Ze lopen het dorp in en zeggen: 'Die kippen zijn voor mij' of 'Geef me die geit'. Natuurlijk betalen ze er niets voor", vertelt Emery Ndatabaye uit het rivierdorp. "Zij hebben een wapen in hun hand, dus je kunt niets doen. In juni schoten ze hier nog iemand dood die weigerde zijn dieren af te geven."
"Wij haten de Rwandezen. Ze zijn hier om ons van onze bezittingen en onze mineralen te beroven", aldus een inwoonster van Kisangani. "Ze beweren dat ze in Congo zijn voor de beveiliging van hun grens tegen Hutu-rebellen, die in 1994 de genocide veroorzaakten. Maar Kisangani is vijftienhonderd kilometer van hun grens verwijderd!"
Populariteit
RCD-leider Adolphe Onusumba gelooft dat zijn beweging nog steeds populariteit geniet onder de bevolking. Zittend met een blikje Red Bull voor zich vertelt de belangrijkste rebel in Congo wat hij vindt van het onlangs gesloten vredesakkoord.
Dat akkoord is een slechte zaak voor hem; als Rwanda daadwerkelijk zou stoppen met het steunen van de RCD, zou zijn beweging weinig meer voorstellen. Maar dat kan hij tegenover de internationale pers niet zeggen; hij moet overkomen als iemand die geïnteresseerd is in vrede.
Een VN-medewerker in Congo meldt later dat Onusumba tegenover de VN heeft gezegd dat hij net zo lang door zal blijven plunderen in Congo tot hij door de oorlog verloren investeringen weer heeft terugverdiend. "Jullie kunnen me ook direct een miljoen dollar geven. Dan stop ik er vandaag nog mee", zou hij tijdens dat gesprek gezegd hebben.
Twee dagen later staat Onusumba voor een menigte van circa vijfhonderd mensen in de plaats Kongolo, vijfhonderd kilometer stroomopwaarts vanaf Kisangani. De beweging bestaat vier jaar en dat moet gevierd worden met een bezoek aan deze plaats, diep in het door RCD gecontroleerde gebied.
Het is opvallend dat zelfs in de plaats waar Onusumba besluit de verjaardag van zijn beweging te vieren, er sterke oppositie is tegen de RCDOndanks Onusumba's optimistische verhalen gaat het niet goed met zijn beweging. Rwanda geeft slechts uniformen en wapens aan de RCD en de rebellen ontvangen geen salaris. Daardoor begint de motivatie van vele RCD-soldaten af te nemen om hun leven te wagen voor commandanten die zichzelf slechts verrijken.
Volgens de inwoners van Kisangani zijn er de afgelopen weken honderden rebellen naar de regering van Kinshasa overgelopen. De machtsbalans in Congo lijkt geleidelijk weer in het voordeel van de centrale regering in Kinshasa uit te vallen.
![[terug]](/krant/logos/terug.omlaag.gif){kind=small}
