Iraakse mannen spelen een potje backgammon in een café in Baghdad. (Foto: AP)

door Ruud Mikkers AMSTERDAM - Gestaag, maar vastberaden sturen de Verenigde Staten aan op een oorlog met Irak. Want dát president Bush heeft besloten om definitief af te rekenen met Saddam Hoessein - die een schaduw legde over zijn vaders presidentschap - staat wel vast. Alleen de scenario's ruim elf jaar na Golfoorlog I voor deel II zijn minder rooskleurig.

President Bush (Foto: REUTERS)

Het zwaard hangt dus al boven Saddams hoofd, maar de timing is verre van ideaal. Met het steeds verder escalerende geweld tussen Israël en de Palestijnen is de situatie in het Midden-Oosten al uiterst explosief. Bovendien is de stemming in de (moslim)wereld op dit moment ook nog eens ronduit anti-Amerikaans. Saddam, die een seculier regime leidt, heeft daar handig op ingespeeld door zich steeds nadrukkelijker als moslim te presenteren. Ook steunt hij openlijk de Palestijnse intifada en maakt zich zo populair in de Arabische wereld.

De uitgestoken hand van Saddam, die vorige week het hoofd van de VN-wapeninspecteurs Hans Blix liet uitnodigen voor 'technische gesprekken' in Bagdad, werd in Washington resoluut geweigerd. Bush wil een "verandering van regime", zo heeft hij gezegd, niet slechts hernieuwde wapeninspecties. Want stel dat de wapeninspecteurs die in 1998 nog door Saddam op grove wijze het land uit werden gegooid, terug mogen keren en geen massavernietigingswapens kunnen vinden, dan zouden de Verenigde Naties de sancties die het aan Irak heeft opgelegd, moeten opheffen. De dictator zelf zou vrolijk kunnen aanblijven. Onbestaanbaar voor de haviken in het Witte Huis.

Irak zou volgens de VS beschikken over massavernietigingswapens en bovendien werken aan een atoombom. En voordat Irak over dit laatste wapen beschikt, willen de VS graag van Saddam af. Maar de internationale gemeenschap staat grotendeels afwijzend tegenover een invasie van Irak. Simpelweg te veel vragen zijn nog niet uitgewerkt.

Bush senior wist in 1990 een brede coalitie op te bouwen aan de vooravond van de eerste Golfoorlog. De bondgenoten uit de regio van destijds voelen nú niet veel voor de Amerikaanse plannen. Jordanië bijvoorbeeld is ronduit afwijzend. Koning Abdallah was vorige week op bezoek in Londen en Washington en waarschuwde "dat oorlog de regio in chaos zou storten".

Saoedi-Arabië is nog altijd een bondgenoot van de VS, maar zal geen grondgebied beschikbaar stellen aan de Amerikanen zo heeft het gezegd. Saoedische bases zijn essentieel voor een invasie met grondtroepen want het land heeft een lange grens met Irak. De relaties met buurland Irak zijn de laatste jaren verbeterd. Recent werd een gezamenlijke grenspost weer opengesteld voor handel tussen de landen. Irak probeert de Saoedi's nu zover te krijgen een vrijhandelsakkoord te sluiten, aldus het Britse weekblad The Economist. Een dergelijk akkoord heeft Irak al met tien andere Arabische landen gesloten.

Ook in Syrië hebben zich sinds 1991 de nodige politieke veranderingen voorgedaan. In tegenstelling tot zijn vader Hafez Assad kan zijn zoon Bashar, de huidige president, prima overweg met het regime in Bagdad. Er wordt volop gehandeld tussen de landen en bovendien verdient Syrië een aanzienlijke hoeveelheid dollars met de illegale smokkel van Iraakse olie (die immers onder het VN-embargo valt).

In Washington circuleren diverse militaire plannen, variërend van massale inzet van grondtroepen tot de 'Afghanistan-variant', waarbij met luchtaanvallen en met relatief weinig eigen elitetroepen de Iraakse oppositie gesteund wordt. De VS zijn op basis van conventionele oorlogsvoering zeker de sterkste, maar wat als Saddam chemische wapens inzet als hij in het defensief gedrukt wordt? Hij heeft in het verleden al laten zien niet bang te zijn dergelijke wapens in te zetten.

Zijn nog resterende Scud-raketten, waarmee hij in '91 Tel Aviv in Israël bestookte, zou hij kunnen uitrusten met biologische of wellicht zelfs nucleaire lading. Israël beschikt zeker over kernwapens. Mocht Irak met niet-conventionele wapens aanvallen, dan is een doemscenario verre van denkbeeldig.

Een tweede punt is wat er met Irak moet gebeuren als Saddam daadwerkelijk verdreven is. De binnenlandse oppositie is verdeeld en lijkt zwak en Iraks buurlanden vrezen voor het uiteenvallen van het land. Turkije bijvoorbeeld is bevreesd voor de Koerden in Noord-Irak die bij Saddams val de kans zouden kunnen aangrijpen om te vechten voor oprichting van een zelfstandig Koerdistan, waarna ook Turkse Koerden in opstand zouden kunnen komen.

In Bush' regering staan vooralsnog de neuzen ook niet in dezelfde richting. Aan de ene kant staat de gematigde minister van Buitenlandse Zaken Colin Powell, die een alliantie vormt met luchtmacht-generaal Richard Myers en CIA-directeur George Tenet. Deze pragmatici willen eerst nog eenmaal de diplomatie betrachten. Mocht dat niet lukken, dan dient de militaire aanval volgens de Powell-doctrine te geschieden: overweldigend en 100 procent succes moet gegarandeerd zijn. Daarna zouden VN-vredestroepen lang in Irak moeten blijven totdat de situatie stabiel genoeg is.

Tegenover de pragmatici staan de bekende haviken uit de regering Bush: vice-premier Dick Cheney, minister van Defensie Donald Rumsfeld en diens onderminister Paul Wolfowitz. President Bush laveert vooralsnog een beetje tussen deze twee groepen in, aldus bronnen bij het Witte Huis. Maar met zijn toezegging een ander regime in Bagdad te willen kan Bush eigenlijk al niet meer terug.

Dit jaar is de tijd voor een invasie nog niet rijp, maar ergens in 2003 lijkt reëel. Dan is er nog ruim de tijd voor de presidentsverkiezingen van 2004 en Bush wil niets liever dan herkozen worden. Want het missen van die tweede ambtstermijn van vader Bush in 1992 is een grote familiefrustratie. Zijn zoon is vastbesloten af te maken wat zijn vader destijds verzaakte: doorstoten naar Bagdad en het hoofd van Saddam Hoessein.

En daarna een glorieuze herverkiezing.

zoek naar gerelateerde artikelen

za 10 augustus 2002