LE MONT VENTOUX - In de geschiedenis van de wielersport heeft geen enkele berg zo tot de verbeelding gesproken. Een col zonder erbarmen. Een beklimming met een mystieke werking. Niemand kan immers de vernietigende werking verklaren die deze godverlaten berg op de mensheid heeft. Morgen keert de Tour de France in de 14e rit terug naar de Mont Ventoux. In de 21,5 kilometer tussen Bédoin en de kale top zal er ongetwijfeld weer een nieuwe mythe worden bijgeschreven.

Mont Ventoux

Die in de lucht zwevende woestijn, die uitgestrekte vlakte van door de hitte wit aangeslagen kalkstenen, dient als een monumentaal decor in de Tour de France. Als een altaar van de God van het Kwaad, waarop geofferd moet worden. Le Mont Ventoux, de meest extreme col uit de Tour-geschiedenis. Berg van triomf en tragedie. Greg LeMond zei ooit: "Het liedje Hotel California zou over deze berg kunnen gaan. This could be heaven and this could be hell."

In Les Bruns, het laatste dorpje voor de top, schudt Christian Tribolet weemoedig haar hoofd. Vijftig jaar geleden werd de charmante Française hier geboren. Nooit heeft ze ergens anders geleefd dan in het circa twintig huizen tellende gehucht. "Maar wat zich op de top van de Ventoux afspeelt, blijft voor mij een raadsel. Regelmatig ga ik boven wandelen, maar iedere keer als ik naar boven trek, vraag ik me af wat ik er aantref. Ik heb het zelfs meegemaakt dat het hier 35 graden Celcius was, terwijl het boven vroor. Het is een rare berg. Na de dood van Tommy Simpson is er veel veranderd. De hele wereld heeft op de televisie dat drama gezien. Sindsdien is de Mont Ventoux een bedevaartsoord. Zeg maar een berg des doods."

Sinds de 13e juli 1967 is de Reus van de Provence inderdaad de kruisweg van het cyclisme. Op drie kilometer onder de top reed de Brit Tommy Simpson ineens zigzaggend over de weg. De krachten vloeiden uit zijn lichaam. Hij viel van zijn fiets, maar omstanders hielpen hem in eerste instantie weer in het zadel. Een paar honderd meter verder viel hij opnieuw en bleef roerloos op het asfalt liggen. Mond-op-mondbeademing en reanimatie baatten niet meer. In de helikopter op weg naar het ziekenhuis in Avignon stierf Simpson om 17.40 uur. De Mont Ventoux eiste zijn slachtoffer.

Harry Hall, mecanicien van de Britse Tour-ploeg, kan zich het voorval van seconde tot seconde herinneren. "Ik sprong uit de auto naar buiten. Het eerste dat ik tegen hem zei was: 'Tom, de Tour is over'. Maar hij wilde daar helemaal niets van weten. 'No, no'. Hij wilde doorrijden." Zijn laatste woorden tegen Hall waren: 'Harry, my straps' (de schoenriempjes). "Ik moest ze weer vastmaken. Ik heb dat gedaan en heb Tom aangeduwd. Vierhonderd meter verderop viel hij voor de tweede keer tegen de grond."

Enkele dagen later kwam er een communiqué van M. Palavesin, procureur in Avignon: "De experts, betrokken bij het onderzoek ingesteld naar de doodsoorzaak van wielrenner Simpson, hebben hun bevindingen neergelegd. Uit hun conclusies blijkt dat het overlijden te wijten is aan een hartcolapsus, gevolg van oververmoeidheid, waarbij de volgende factoren een rol hebben gespeeld: ongunstige klimatologische omstandigheden, overspanning en gebruik van geneesmiddelen. De experts in toxicologie bevestigden dat in het bloed, in de urine en in de darmen een zekere hoeveelheid amfetamines was ontdekt. De experts verduidelijkten echter dat de amfetamines alleen de dood niet konden veroorzaken, maar het slachtoffer er wel toe konden bewegen de grenzen van de eigen mogelijkheden te overschrijden om zo mee de fatale inzinkingen te bevorderden."

De dood van Simpson heeft de berg op de kaart gezet. Tienduizenden fietstoeristen trekken jaarlijks naar de Vaucluse om de gevreesde berg te bedwingen. Op de top is Ronny Chamas al vijftien jaar uitbater van bar/restaurant Le Vendran. Alleen van mei tot september houdt hij zijn zaak open. "In de andere maanden is het hier meestal een grote ijsmassa. Het is dan soms vreselijk koud. Maar zelfs ik weet niet wat ik kan verwachten. Hartje zomer, in juli, kan het hier zomaar sneeuwen, terwijl het een dag eerder dertig graden was. De Ventoux heeft vele geheimen."

Zo kan ook niemand de plantengroei verklaren. Aan de voet groeit een savanne-achtige vegetatie en zijn ceders uit het Noord-Afrikaanse Atlasgebergte te vinden. Maar vanaf twaalfhonderd meter worden planten gevonden die verder alleen op Groenland en op Spitsbergen voorkomen.

Honderd meter verder dan het gedenkteken van Tommy Simpson staat een steen ter nagedachtenis aan Parijzenaar Pierre Cräemer. Een goed geoefende toerfietser die enkele jaren geleden eind maart de berg wilde bedwingen. Op een goede kilometer van de top werd hij bevangen door de kou. Hij viel van de fiets en stierf. Pas uren later, toen de militairen elkaar afwisselden van de wacht op het destijds nog militaire observatorium aan de top (waar de kernraketten stonden gericht op de voormalige Sovjet-Unie), werd hij bevroren, liggend op de grond gevonden.

De Fransman Jean Mallejac, een klimmer uit het Bretonse land, leerde in de Tour van 1955 de ijzeren wetten van de berg kennen. Hij raakte hevig in de war door de hitte en de inspanningen. Mallejac, waarschijnlijk gedrogeerd want het schuim stond op zijn lippen, was ook onderuitgegaan en zat met zijn ene voet machteloos in de toeclips, terwijl hij met zijn andere voet rondjes draaide in het luchtledige. Hij raakte buiten bewustzijn en het duurde een kwartier voordat omstanders hem weer 'wakker' kregen. Rondearts Dumas redde zijn leven door hem zuurstof toe te dienen en een injectie met soulkamfer te geven, waarmee het centrale ademhalingssysteem extra werd geactiveerd. In allerijl werd Mallejac naar het ziekenhuis gebracht. In de ambulance ijlde hij nog, waar zijn leven kon desondanks ternauwernood worden gered. Hij heeft echter nooit meer gefietst.

De sportwereld ontdekte de Mont Ventoux voor het eerst in 1902. Richting de top werd er een autorally georganiseerd. Sommige racewagens haalden de top niet omdat de motor afsloeg bij gebrek aan zuurstof. De ijlheid op het kale gedeelte spreekt velen aan. "Ineens lijkt het alsof je tegen een muur rijdt", herinnert Erik Breukink zich. "In de bossen is de berg het steilst, maar in het kale maanlandschap merk je plotseling dat er minder zuurstof is. Heel vreemd is dat eigenlijk. Normaal heb je dat een beetje bij cols boven de 2000 meter, maar bij de Ventoux is dat op 1400 meter al. Je gaat steeds zwaarder ademen en moet veel meer moeite doen om lucht binnen te krijgen. Dat is een heel speciaal gevoel. Ik heb me vaak afgevraagd waardoor dat komt, maar heb er geen antwoord op. De Ventoux is een rare pukkel."

Ook 's werelds beste renner aller tijden Eddy Merckx moest zijn meerdere erkennen in de Mont Ventoux. In 1970 reed Merckx samen met zijn ploegmaat Martin Vandenbossche de complete internationale elite uit het wiel. Het ging ogenschijnlijk gemakkelijk. Zonder echte inspanning. Zoals Merckx dat al zo vaak had gedaan. Een superieure Merckx klom alleen naar de top. Maar toen hij het finishdoek als winnaar passeerde, kon hij in een interview nog maar één ding uitbrengen. "Ik kan niet meer!" Hij werd vaalbleek, zijn mond hing ver open, hij snakte naar adem. Daarna viel de geletruidrager om en moest hij net als Vandenbossche in de ambulance met zuurstof behandeld worden. Merckx verklaarde later: "Er zijn momenten geweest dat ik aan Simpson dacht. Wat ben ik bang geweest."

Vandenbossche bekende in de weken na de Tour dat hij die inzinking gesimuleerd had. Hij vreesde dat hij te lang boven zou moeten wachten eer hij kon terugkeren en gokte er terecht op dat het met de ambulance sneller zou gaan. Merckx was wél even bewusteloos geweest. Hij had de Ventoux totaal verkeerd ingeschat. "Tijdens de interviews na afloop werd het me allemaal te veel", vertelde Merckx afgelopen week. "Het werd me zwart voor de ogen. Bij warm weer is de Ventoux een verschrikkelijke berg. Anders dan alle andere cols. Het enige dat ik me nog herinner van het incident, is dat ik een half uur eerder dan alle andere renners in het hotel was."

De Mont Ventoux. Het is onduidelijk wat de naam daadwerkelijk betekent. De een zegt dat de naam is afgeleid van het Keltische woord voor top, maar meer voor de hand ligt het Latijnse mons ventesus, de winderige berg. Zo raast de mistral, genoemd naar de Provençaalse dichter Mistral, bijna altijd langs de kale top. Het is een bekend gegeven dat deze wind veel mensen dusdanig onrustig maakt dat razernij en gekte (zelfs zelfmoord) dreigen.

Zo werd in 1966 het Europese windrecord op de top van de Ventoux gemeten. Met een snelheid van 327 kilometer per uur raasde de mistral vanuit het zuiden. "Als het waait, is de laatste kilometer dodelijk", zegt de 63-jarige Roland Hurtecant uit Brugge, die de Reus van de Provence liefst 106 maal beklom. "In 33 jaar heb ik vijf keer letterlijk naar de top moeten kruipen. Op achthonderd meter van de top in de bocht ligt de zogenaamde Col de Tempétes, de berg van de stormen. Daar speelt de wind met je. Ik heb het meegemaakt dat fietsers zo tegen de rotsen werden aangeblazen. Zelf ben ik vanaf daar al kruipend en de fiets meeslepend over de grond naar boven gegaan. Zelfs lopen lukt dan niet meer."

De eerste keer dat er een wielerkoers over deze kale berg ging, was in 1935. Onder aanvoering van Henri Marseille reden de profs er in het Circuit du Ventoux. In 1951 nam Tour-directeur Jacques Goddet de berg voor het eerst op. Een Provençaals gezegde luidt: 'Hij die de Ventoux beklimt is niet gek, hij die er terugkeert wel.' Morgen keert de Tour de France voor de dertiende (!) maal terug naar de Berg des Doods.

zoek naar gerelateerde artikelen

za 20 juli 2002