door Teije Brandsma BO - De onbewerkte diamant zo groot als een pinknagel die in de weegschaal ligt van diamanthandelaar Rodney Michael in Bo, Sierra Leone, brengt in Antwerpen 2200 dollar op. "Ik kocht hem voor 2000 dollar", zegt hij. De winstmarges in de diamanthandel in Sierra Leone zijn klein - tenzij je smokkelt. Maar zijn er wel diamanten die níet gesmokkeld worden?

Een van de tientallen kantoren van Libanese diamanthandelaren in Bo, Sierra Leone.

In het oosten van Sierra Leone ligt een aantal gebieden dat gerekend wordt tot de rijkste diamantregio in de wereld. Duizenden gelukszoekers uit het hele land graven hier koortsachtig naar de steen die hun leven moet veranderen.

De meeste diamanten uit Sierra Leone zijn van sieraadkwaliteit. Hoewel er soms kolossale diamanten worden gevonden, is het leven voor de meeste mijnbouwers eerder een hel dan een snelweg richting rijkdom.

De alluviale laag, de grintlaag waarin de diamanten zich bevinden, ligt hier praktisch aan de oppervlakte. Het graven van een enkele meters diep gat is voldoende om erbij te komen. Op duizenden plaatsen in de jungle zijn diepe kuilen te vinden die tot de rand zijn volgelopen met water. Groepen mijnwerkers staan tot aan hun middel in het water, en scheppen de veelbelovende grijze grintmassa naar de oppervlakte.

Onder toezicht van bewakers wordt het grint gezeefd. "Slik geen stenen in", zeggen de bewakers. Er doen verhalen de ronde van gelukszoekers wier buik werd opengesneden om een diamant terug te krijgen. Hier in het oerwoud lijkt alles geoorloofd om de hebzucht naar 's werelds hardste materiaal te bevredigen.

In de nette kantoortjes van de diamanthandelaren in Bo lijkt het alsof de door de overheid voorgeschreven regels worden nageleefd. Officieel moet iedere diamanttransactie worden genoteerd in een register, dat bestemd is voor het ministerie van Mijnbouw. Over iedere steen die wordt geëxporteerd, heft de overheid drie procent belasting.

Handelaar Michael legt uit dat degenen die hem stenen aanbieden, vaak niet de gravers zijn. Het zijn 'julemen', tussenhandelaren, die de diamanten van de gravers kopen voor lage prijzen. Professionele smokkelaars zetten gravers voor zich aan het werk, kopen de gevonden stenen voor extreem lage prijzen op en transporteren ze zonder overheidsbemoeienis naar Europa. Eenmaal in Antwerpen worden ze aangeboden aan corrupte handelaren, die enorme winsten maken.

Volgens Amerikaanse en Europese inlichtingendiensten verdiende de terreurorganisatie Al-Qaeda op deze wijze miljoenen dollars. In 1999, toen het nog oorlog was in Sierra Leone, kocht Al-Qaeda in buurland Liberia diamanten op van de RUF, de rebellenbeweging in Sierra Leone. Die stenen verdwenen via Libanese stromannen naar Antwerpen.

Het smokkelen van diamanten is nog steeds makkelijk, denkt Michael. "Er zijn nog steeds handelaren in België, Nederland, Frankrijk, de Baltische staten en zelfs de VS, die stenen accepteren zonder een certificaat van het land waar ze vandaan komen." Alleen de Britten doen volgens hem genoeg om 'bloeddiamanten' buiten de landsgrenzen te houden.

Er zijn aanwijzingen dat de smokkel voor een groot deel geïnitieerd wordt door de overheid van Sierra Leone zelf, die na de oorlog de diamantgebieden heeft overgenomen van de rebellen.

Voor het begin van de oorlog, tien jaar geleden, produceerde Sierra Leone naar schatting 300 miljoen dollar aan diamanten per jaar. Tijdens de oorlog daalde de officiële export van diamanten sterk, omdat de mijnen in handen kwamen van de rebellen. Die rebellen smokkelden de stenen via buurland Liberia, dat vervolgens een enorme stijging zag van de diamantexport; van enkele miljoenen dollars naar 300 miljoen dollar in de laatste twee jaar van het conflict.

Nu zou de trend andersom moeten zijn. De officiële export uit Sierra Leone moet enorm stijgen omdat de regering sinds circa anderhalf jaar weer in het bezit is van haar eigen mijnen. Maar dat gebeurt niet. Op dit moment belandt slechts een klein deel van de vroegere 300 miljoen dollar aan geëxporteerde diamanten in Antwerpen. Waar is de rest gebleven?

zoek naar gerelateerde artikelen

di 16 juli 2002