AMSTERDAM - Komende maandag ontvouwt Vopak zijn strategische plannen. In brede kring wordt op een opsplitsing van de tankopslagactiviteiten en de chemische distributietak gespeculeerd. Daarmee zou de fusie tussen Van Ommeren en Pakhoed na tweeëneenhalf jaar goeddeels worden ontbonden. En likt menig belegger die voorheen om een samengaan schreeuwde zijn wonden.

Roelof Hendriks (l.) en Ton Spoor in betere tijden. (Eigen foto)

Ruziënde en vertrokken bestuurders, tegenvallende fusiekosten, dure acquisities en een zwak financieel resultaat; het in 1999 ter wereld gekomen Rotterdamse Vopak kent een zwaar bestaan. Een slordige driehonderd miljoen euro aan beurswaarde is er de afgelopen tweeëneenhalf jaar verdwenen, terwijl de schuldpositie in diezelfde periode stevig is uitgebouwd. En dat doet niet in de laatste plaats de Vereniging van Effectenbezitters (VEB) pijn.

Het was de VEB die in het voorjaar van 1999 publiekelijk de aanval op de twee Rotterdamse havenbedrijven opende: via jaarvergaderingen en een mediaoffensief werden aandeelhouders gemobiliseerd om de titanen alsnog in het huwelijksbootje te drijven. In de publicatie 'Vopak: samen sterk' wees directeur Peter Paul de Vries beide partijen hartstochtelijk op hun allervoornaamste plicht: die van aandeelhouderwaarde creëren.

Pakhoed en Van Ommeren hadden elkaar een jaar eerder al het jawoord gegeven. De huwelijksnacht werd echter door Brusselse alarmbellen wreed verstoord. De Europese mededingingsautoriteiten vreesden een te dominante positie van de combinatie in de Rotterdamse thuishaven en eisten een offer. Dat bleek een onmogelijke opgaaf voor het perfect couple te zijn.

Toenmalige topbestuurders weten de schipbreuk aan onenigheid over het op te geven bedrijfsonderdeel, maar al snel speelden heel andere factoren een belangrijker rol. Een richtingenstrijd laaide op en dat knakte diverse lijmpogingen, die in 1998 door de raden van commissarissen werden geïnitieerd: de onderhandelingen verzandden in een ordinaire machtsstrijd over posities.

Een aantal invloedrijke beleggers had weet van deze coulissenoorlog. Verbolgen stapten zij naar de VEB. Die was zelf een onderzoek naar de ware toedracht van het spaaklopen van de fusie begonnen en verwoordde het gezamenlijke ongenoegen in april '99 op de jaarvergadering van Van Ommeren met bijterige vragen. Andere agitatoren hielden zich bij die gelegenheid stil.

De druk van buiten maakte dat de kemphanen elkaar toch weer opzochten. In het najaar van 1999 werd de fusie daardoor alsnog een feit. De bestuursvoorzitters Westdijk en Van den Driest zouden de vruchten van de verzoening echter niet kunnen plukken: zij werden geofferd en naar huis gestuurd. Het zou niet het laatste vertrek uit de bestuurskamer aan de Blaak 333 zijn.

De stammenstrijd, die door de externe pressie gedoofd leek, laaide al snel weer op. De Van Ommeren-bestuurders Roelof Hendriks en van Rick van Westenbrugge stapten in het eerste fusiejaar op na onenigheid over (wederom) de marsroute van het concern. Zij verloren de strijd van de nieuwe bestuursvoorzitter Ton Spoor (Pakhoed), die op zijn beurt begin dit jaar het pand kon verlaten. Zijn strategische voorkeur voor groei in de chemische distributie liep uit op een ramp en heeft het beursfonds, mede door falende commissarissen, tegenvaller op tegenvaller bezorgd. Nu bezint Vopak zich op de ontstane situatie.

Dat de samensmelting Vopak gezien de beurskoers en de financiële resultaten mislukt is, staat vrijwel buiten kijf. Opvallend is evenwel wie er zich zoal onder de opponenten van het huidige fusiebedrijf scharen. Naast verstokte tegenstanders blijken daaronder ook voormalige aanhangers van het eerste uur van deze combinatie te zijn. Zij willen dat huidig topman Gary Pruitt de door henzelf gewezen weg weer zal verlaten.

De Amerikaanse bestuursvoorzitter staat ogenschijnlijk voor een T-splitsing. De ene kant leidt naar een opsplitsing van de twee kernactiviteiten, de andere voert naar een overname van het totale concern. Een Britse participatiemaatschappij zou een bod op het gehele Rotterdamse bedrijf willen uitbrengen, voorzien van een "substantiële premie" op de huidige koers, zo is de topman recent meegedeeld. Pruitt houdt de deur echter tot maandag angstvallig gesloten. Eerst moet de strategische heroriëntatie worden afgesloten, daarna is het pas tijd om met eventuele belangstellenden te praten, vindt hij.

Een deel van de buitenwacht vreest evenwel voor een fait accompli te worden gesteld. Volgens onbevestigde berichten zou slechts grootaandeelhouder HAL baat bij het verwachte opdelingscenario hebben. Het verhaal gaat dat de investeringsmaatschappij straks een belang houdt in beide, afgesplitste onderneming, ieder met een eigen beursnotering. De winst zal voor andere beleggers in dat geval lager dan bij een bod door derden zijn. In die laatste variant wordt evenwel weer geen HAL-belang gezien. Want het door Martijn van der Vorm geleide HAL heeft zich met het huidige belang (39% van de gewone aandelen) behoorlijk in Vopak verslikt. De investeringsmaatschappij kocht in de loop van 2000 grote pakketten van het Midkapfonds - ook tegen het sentiment in, soms op hoge koersgolven. Bovendien leverde de laatste Vopak-tegenvaller HAL een strop op van €40 miljoen. Geld dat de grootaandeelhouder bij een bod door derden, met het oog op de huidige beurskoers, waarschijnlijk niet geheel meer terug zal zien.

De omvangrijke belegging van HAL en het commissariaat van Van der Vorm bij Vopak hebben de twee bedrijven in dat geval tot elkaars gevangenen gemaakt. Vopak eindigt daardoor ogenschijnlijk zoals het begon: als een speelbal van beleggers, zij het met oorspronkelijk gelijke, maar thans tegengestelde belangen.

zoek naar gerelateerde artikelen

za 20 april 2002