BERLIJN - Het noodlijdende mediaconcern van de 75-jarige Beierse zakenman Leo Kirch is niet meer van de ondergang te redden. In Duitse bankkringen was gisteren, na het stuklopen van de onderhandelingen met de concurrenten Rupert Murdoch en Silvio Berlusconi, de algemene verwachting dat het bedrijf met bijna 6000 werknemers en een schuldenlast van €7 miljard maandag uitstel van betaling zal moeten aanvragen.

De voorraden filmblikken van Leo Kirch. (Foto: AP)

Leo Kirch dreigt daarmee de geschiedenis in te gaan als de veroorzaker van één van de grootste faillissementen uit de naoorlogse Duitse bedrijfsgeschiedenis. Velen van zijn zakelijke vrienden en zelfs tegenstanders zijn het echter met elkaar eens dat het muntje net zo goed de andere kant op had kunnen vallen. En dan zou Kirch een standbeeld hebben verdiend.

De op 21 oktober 1926 als zoon van een wijnboer uit Würzburg geboren selfmade zakenman onderkende al heel vroeg het belang van film voor de Europese televisie. Kirch kocht daarom in Amerika de rechten op van talloze producties, die hij via zijn bedrijf Sirius-film GmbH aan de ARD en ZDF wist te slijten. Later werd Kirch zelf filmproducent en eigenaar van tal van televisiezenders, zoals Sat-1, Pro Sieben en het betaalkanaal Première World. Dat laatste project zou zijn ondergang inluiden. De markt voor pay-tv die Kirch zag, is er wellicht wel, maar was ondanks enorme investeringen niet rendabel te maken.

Een laatste poging, gisteren, van een groep aandeelhouders om het mediaconcern via een kapitaalinjectie op de been te houden, mislukte. Daarmee lijkt een surseance onontkoombaar.

Wat de gevolgen zullen zijn van de ondergang van het televisie-imperium - met tal van commerciële zenders en sportrechten die het Duitse voetbal financieel draaiende houden - is niet te voorspellen. Als grootaandeelhouder (40%) van het Springer-concern, uitgever van de kranten Bild en Die Welt, is Leo Kirch ondertussen ook een 'politieke' factor van betekenis, mede gezien zijn aandeel in rechten voor voetbal en Formule-1 evenementen. De Bondsrepubliek bereidt zich dan ook voor op een schok die is te vergelijken met het faillissement van Enron in de VS.

Hoe slecht het in Duitsland gaat, blijkt uit een prognose van het economisch informatiebureau Creditform, dat voor dit jaar rekening houdt met 40.000 bedrijfssluitingen: een kwart meer faillissementen dan in 2001. De vakbonden houden niettemin vast aan hun looneis van 6,5%. De afgelopen week werd het aantal stakingsacties zelfs nog opgevoerd.

Hoewel de meeste aandacht uitgaat naar het dreigende faillissement van het mediaconcern Kirch heerst er ook grote bezorgdheid om de werkgelegenheid bij het bouwbedrijf Holzmann (23.000 werknemers), de vliegtuigbouwer Fairchild-Dornier (3600 personeelsleden) en de kantoorartikelenproducent Herlitz (3000 arbeidsplaatsen). De drie ondernemingen moesten eerder al uitstel van betaling aanvragen.

Volgens dr. Kurt Hornschield, hoofd van de afdeling Innovatie, Industrie en Dienstverlening van het Duits Instituut voor Economisch Onderzoek (DIW) in Berlijn - het grootste in zijn soort in de Bondsrepubliek - verbindt het woordje 'mismanagement' de noodlijdende bedrijven met elkaar. Verkeerde inschattingen en te lichtvaardig genomen besluiten staan volgens de deskundige aan de wieg van deze dreigende faillissementen. "Niet alleen de directies van de bedrijven treft schuld, maar ook de banken die grote sommen geld investeerden zonder zich terdege op de hoogte te stellen van de interne situatie en de marktverhoudingen."

Hornschield wijst erop dat specifieke omstandigheden in de afzonderlijke gevallen de neerwaartse spiraal hebben versterkt. "Bij Holzmann was dat de krimpende markt. De kantoorartikelenfabrikant Herlitz maakte te veel schulden en rekende op succes in het oosten van Europa. De toch al moeilijke markt voor regionale vliegtuigen, waarin Fairchild-Dornier opereert, kreeg door de gebeurtenissen van 11 september een gevoelige klap en de typische 'alles of niets'-contracten van de mediabranche pakten voor Kirch verkeerd uit."

Het gaat Hornschield echter te ver om van een typisch Duits managementprobleem te spreken. "Ook in andere landen doen zich met enige regelmaat opvallende faillissementen voor, zoals de ondergang van Enron in de VS."

Het politieke 'Umfeld' speelt in Duitsland, naar zijn mening, een ondergeschikte rol. "Het werk van managers wordt meer beïnvloed door hetgeen ze zelf goed of fout doen dan door de kleur van de bondskanselier."

Nu de banken de vinger op de knip houden om de eigen bedrijfsresultaten niet nog meer te schaden, wordt ook de politiek met de neus op de feiten gedrukt. Oppositieleider Stoiber van het CDU en bondskanselier Schröder komen beiden beschadigd uit deze bedrijfscrisis, voorspelt Hornschield. "Schröder wordt niet graag herinnerd aan zijn ingrijpen twee jaar terug bij Holzmann, dat nu dan toch in surseance is en Stoibers Bayerische Landesbank heeft vele miljarden bij Kirch te verantwoorden."

zoek naar gerelateerde artikelen

za 6 april 2002