SALT LAKE CITY - Er is veel commotie rond het wetsvoorstel over de privatisering van de energiedistributiebedrijven dat onlangs naar de Tweede Kamer is gestuurd. De distributiebedrijven schreeuwen moord en brand, de huidige aandeelhouders zitten er mee in hun maag en buitenlandse partijen dreigen Nederland links te laten liggen. Bovendien constateerde accountantsbureau PriceWaterhouseCoopers deze week dat het wetsvoorstel vol onduidelijkheden en fouten staat.

Het Amerikaanse energiebedrijf Reliant geeft ruiterlijk toe zich danig verslikt te hebben in de liberalisering van de Europese elektriciteitsmarkt. Drie jaar geleden zette het Texaanse concern vol ambitieuze plannen voet op de Nederlandse bodem. Nu zou Reliant de Europese elektriciteitsmarkt het liefst de rug toekeren. Een zwalkend beleid en onduidelijke wet- en regelgeving hebben er voor gezorgd dat het concern er geen toekomst meer in ziet. Met als uitsmijter het jongste wetsvoorstel over de privatisering van de transportnetten voor gas en elektriciteit.

Bob Harvey, vice-bestuursvoorzitter van Reliant, reisde op uitnodiging van energiebedrijf Eneco - sponsor van NOC*NSF - speciaal af naar Salt Lake City om zijn visie uiteen te zetten. Harvey wond er geen doekjes om: volgens hem heeft het wetsvoorstel een doorslaggevende rol gespeeld in het feit dat het Nederlandse productiebedrijf Una uiteindelijk niet werd verkocht. Reliant zette Una ongeveer een half jaar in de etalage. "Maar voor buitenlandse partijen was het alleen maar interessant om Una te kopen als zij daarnaast ook de hand hadden kunnen leggen op een netwerkbedrijf."

En dat is precies wat het wetsvoorstel onmogelijk maakt. Minister Jorritsma (Economische Zaken) heeft het wetsvoorstel onlangs naar de Tweede Kamer gestuurd. Als het wordt aangenomen, worden de energiedistributiebedrijven gedwongen afstand te doen van het netwerkbedrijf. Alle distributiebedrijven hebben hun activiteiten al moeten opknippen in een handelsbedrijf en een netbedrijf. 'Chinese muren' tussen deze activiteiten moeten er voor zorgen dat de onafhankelijke netbeheerder alle aanbieders van stroom op dezelfde voorwaarden toegang tot het netwerk verleent. Het huidige wetsvoorstel gaat echter nog een stapje verder. Uit angst dat er onvoldoende geïnvesteerd zal worden in de distributiecapaciteit wil de regering nu dat de netbedrijven in handen blijven van de huidige aandeelhouders, de gemeenten en provincies. Voor alle duidelijkheid: de Tweede Kamer heeft geen bezwaar tegen de privatisering van de handelspoot van de energiebedrijven. Maar juist de netwerken zijn het vlees op de botten van de energieconcerns. Zij maken zich dan ook grote zorgen, want als het wetsvoorstel wordt aangenomen zien zij de waarde van hun bedrijven met zo'n tweederde dalen. Ook het gros van de huidige aandeelhouders zit er niet op te wachten verplicht de netbedrijven in hun maag gesplitst te krijgen.

"Laten we gewoon de contouren van de oorspronkelijke wetgeving uitvoeren en niet creatief idee op creatief idee stapelen", vindt Hans ten Berge, bestuurslid van energiebedrijf Eneco. "De kwaliteit van het netwerk kan toch ook heel goed in de gaten gehouden worden door de toezichthouder op de energiemarkt Dte." Bovendien vindt Ten Berge het onbegrijpelijk dat Nederland er voor kiest zo uit de pas te gaan lopen ten opzichte van de rest van Europa.

In geen enkel ander Europees land gaat de wetgeving zo ver. Nederland dreigt zich met dit wetsvoorstel nog verder te isoleren in de Europese markt, waarschuwt ook Harvey. "Wat Nederland nu wil, is aan het buitenland gewoonweg niet uit te leggen." De Amerikaan stelt daarbij dat de ervaring leert dat een netwerk in overheidshanden de efficiëntie bepaalt niet ten goede komt.

Reliant kocht in 1999 het Nederlandse stroombedrijf Una. Met een productiebedrijf achter de hand wilde het concern zich gaan toeleggen op de handel in stroom. "In de praktijk zijn we daar nauwelijks aan toegekomen. Misschien zijn we naïef geweest, maar Nederland werd met de in 1998 aangenomen energiewet gezien als koploper van het Europese liberaliseringsproces. Wij dachten dat er alleen nog maar een paar kleine dingetjes geregeld moesten worden. Maar sinds we op de Nederlandse markt actief zijn, hebben we onze handen vol gehad aan het oplossen van allerlei problemen waar we ons eigenlijk niet mee bezig wilden houden."

Als voorbeeld noemt hij de bakstenenproblematiek. In de tijd dat de stroomproducenten nog gezamenlijk optrokkken zijn er onrendabele, langlopende contracten gesloten. Toen de vier producenten los van elkaar moesten gaan opereren, moesten ook de kosten uit elkaar getrokken worden. Wie wat op zijn bordje zou krijgen werd nog een heel gevecht.

Reliant kocht in 1999 als eerste buitenlandse partij voor maar liefst €2,16 miljard Una. "Wij gingen er toen van uit dat de aandeelhouders een deel van de 'bakstenen' op zich zouden nemen. Maar door de hoogte van ons bod trokken zij er ineens hun handen vanaf ", aldus Harvey.

Van de initiële groeiplannen van Reliant is inmiddels niet veel meer over. Volgens Harvey is daar ook praktisch geen ruimte meer voor. Nu al maakt een handvol grote spelers de dienst uit op de Europese energiemarkt. Wat dat betreft kan hij de toekomst van de Nederlandse energiebedrijven ook wel voorspellen: "Met of zonder de netbedrijven, het is een illusie dat zij in Europa een rol van betekenis gaan spelen."

zoek naar gerelateerde artikelen

za 16 februari 2002