AMSTERDAM - Van handelsreizigster met het kapitalisme in de aktetas tot goeroe van de antiglobaliseringsbeweging. Econome en schrijfster van het boek 'De Stille Overname' Noreena Hertz heeft met haar 33 jaar beide werelden al verkend. Nu zit de Britse 'publieke intellectueel' regelmatig aan tafel met bestuursvoorzitters van multinationals, politici en pers.

Noreena Hertz ... kapitalisme deugt, verdeling van welvaart niet ... (Foto: Peter Zonneveld)

De boodschap die zij uitdraagt, luidt telkens hetzelfde. "Het kapitalisme is veruit het beste systeem om welvaart te creëren, maar de verdeling van die rijkdom deugt niet."

Vlak na de implosie van het communisme kreeg de toen 23-jarige Noreena Hertz van haar baas bij de Wereldbank de opdracht om Rusland klaar te stomen voor de vrije markt. Maar tijdens haar verblijf in de voormalige Sovjetunie zag ze dat de Russen nog lang niet klaar waren om aan de tucht van de markt te worden overgeleverd. De ex-communisten fabriceerden met tienduizenden tegelijk producten die niemand in een vrije markt wilde hebben. De vrije markt zou werkloosheid en armoede met zich meebrengen, zo rapporteerde ze aan Washington

Maar de Wereldbank was onverbiddelijk. Privatisering betekent het definitieve einde van het communisme en moet dus koste wat het kost worden doorgevoerd, zo was de redenering in Washington.

Hertz pakte haar biezen en ging zich verdiepen in de sociale gevolgen van het inmiddels algemeen aanvaarde neoliberalisme, waarin de staat zich terugtrekt en ondernemingen meer vrijheid krijgen.

Ze kwam tot de conclusie dat het neoliberale model een ongekende ongelijkheid in de wereld teweeg heeft gebracht. "De miljarden dollars die grote internationaal opererende ondernemingen verdienen sijpelen niet door naar de mensen de het nodig hebben, zoals neoliberale denkers dachten." Haar boek staat vol met statistieken en feiten die deze stelling lijken te onderschrijven. "Viervijfde van de welvaart in de wereld is in handen van eenvijfde van de bevolking", geeft de docente economie aan de universiteit van Cambridge als voorbeeld. "Dagelijks sterven 34.000 mensen aan armoede gerelateerde oorzaken. Toen ik dit soort dingen las, besefte ik dat er wat moest gebeuren om hier verandering in te brengen."

"En ik ben niet de enige. Tijdens een bijeenkomst van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) in Seattle in 1999 is er een beweging opgestaan die zaken als sociale gelijkheid en bescherming van het milieu belangrijker vinden dan vrijhandel. Die antiglobaliseringsbeweging is inmiddels een begrip geworden. Ik ben het echt niet altijd met ze eens omdat een aantal groepen alleen voor eigen gewin strijden. Maar het geeft wel aan dat steeds meer mensen de oneerlijke verdeling in de wereld is opgevallen."

In tegenstelling tot een groot deel van de antiglobalisten is Hertz niet alleen maar anti. Ze is bezig met een nieuw boek dat een blauwdruk moet worden voor een alternatieve globalisering. "Eentje waarin niet alleen economie de boventoon voert, maar waar ook sociale- en milieuaspecten een belangrijke rol spelen. Een globalisering die zorgt voor een betere verdeling tussen arm en rijk."

Het lijkt te mooi om waar te zijn. Maar Hertz zegt ook te weten hoe een dergelijke globalisering verwezenlijkt kan worden: "Er moeten transparante en verantwoordelijke internationale instituties komen. Zoals een World Social Organisation die als tegenhanger van de WTO moet fungeren en sociale- en milieuzaken op de agenda zet. Ook moet er een mondiale belastingdienst komen die verantwoordelijk is voor de naleving van betaling van bijvoorbeeld energie- en milieuheffing. Multinationals moeten meer verantwoording dragen en meer belasting gaan betalen."

"Ik weet ook wel dat we nog een lange weg te gaan hebben", verzucht ze. "Zeker met de houding van president Bush die het ene na het andere internationale akkoord verbreekt. Bovendien heeft het Enron-schandaal weer eens pijnlijk duidelijk gemaakt dat politiek in Amerika te koop is. Topman Kenneth Lay bepaalde met dollars wie toezichthouder op de energiemarkt moest worden. Hopelijk doet dit de VS besluiten de fondsenwerving voor verkiezingscampagnes te hervormen."

zoek naar gerelateerde artikelen

za 16 februari 2002