AMSTERDAM - Vannacht om twaalf uur is het zover. André Szász, oud-directeur van De Nederlandsche Bank (DNB), ziet de euro met gemengde gevoelens komen. Verbaasd dat het er tòch van komt en zich tegelijkertijd bewust van het ontzagwekkende belang van deze stap. Hij maakt zich echter ook zorgen. "Politici roepen als een soort bezweringsformule dat de euro nu al een succes is. Maar het kan alleen een succes worden, als men beseft dat het ook kan mislukken."

ANDRÉ SZÁSZ ...zonder offers verwordt euro tot splijtzwam... (Foto: Fotobureau Dijkstra bv)

"Ik vind het ook wel lastig, zo'n nieuwe munt, maar dat zal wel met mijn leeftijd te maken hebben", bekent de 69-jarige Szász. Hij maakte het proces van monetaire eenwording vanaf het allereerste begin mee en was nauw betrokken bij de totstandkoming er van. Toch bleef hij achteraf met een prangende vraag zitten: Waarom is in het Europese integratieproces de nadruk zo op de monetaire eenwording komen te liggen? Een andere volgorde - eerst een politiek samengaan en pas daarna de monetaire integratie - was immers veel logischer geweest.

Waarom nu de gulden inruilen voor de euro? Szász: "Iedereen voelt natuurlijk op z'n klompen aan dat niet alles overhoop is gehaald omdat het 'zo makkelijk betalen is in het buitenland'. Het is nergens goed uitgelegd, de politici hebben slecht gecommuniceerd. Als je iets doet dat iedereen raakt, moet je proberen uit te leggen waarom. Anders ontstaat er een gevoel van: 'die Hoge Heren doen maar'."

De toenmalige Duitse president Kohl heeft geprobeerd de Duitsers te overtuigen van het belang van de monetaire eenwording. Het alternatief voor één munt is oorlog, riep hij. "Maar dat was natuurlijk wel erg kort door de bocht." Vervolgens werd er zo'n vaart achter het proces gezet dat niemand meer tijd had om zich af te vragen waarom.

In de opmerking van Kohl ligt echter wel een antwoord op de vraag besloten.

"Duitsland is te groot en ligt op de verkeerde plaats", constateert Szász. Frankrijk is altijd bang geweest dat Duitsland monetair zou overheersen. Duitsland was toen bereid zijn D-mark op te geven in ruil voor Franse steun aan de Duitse hereniging. Politieke integratie, wat Duitsland wilde, was voor veel landen nog een brug te ver. Maar de hele monetaire eenwording is wel politiek gestuurd. Is Nederland gebaat bij al die Duits-Franse een-tweetjes?

"Nederland heeft voordeel van politieke stabiliteit in Europa." Hij begrijpt wel dat de suggestie van een nieuwe oorlog in West-Europa veel jongeren krankzinnig in de oren klinkt. "Maar dat is nu juist één van de successen van de Europese eenwording."

Het is een ingewikkeld verhaal, begrijpt Szász. "Niet één-twee-drie uit te leggen aan het publiek. We moeten nu door. Het wordt alleen een succes als de politieke integratie ook verder gaat." En zo komt Szász weer terug op de gebrekkige communicatie van de politici.

Dat kwam volgens hem in 1992 goed aan het licht. In dat jaar kwamen de Europese regeringsleiders in Maastricht bijeen om hun handtekening te zetten voor de economische en monetaire unie. In een aantal landen moest het Verdrag van Maastricht daarna nog bij referendum door de bevolking worden geratificeerd. "Sindsdien weet iedereen wat het 'Nee' is in het Deens", grapt Szász. Dan serieuzer: "In Frankrijk werd het met de hakken over de sloot goedgekeurd. En in Duitsland heerste een groot gevoel van onbehagen. Ook in Nederland waren er mensen bang dat we de stabiele gulden zouden inruilen voor een wispelturige munt. Toen ik nog directeur was van De Nederlandsche Bank, werd ik wel eens op straat aangesproken door mensen die vroegen of ik me geen zorgen maakte."

Nederland heeft volgens hem een groot aandeel gehad in de vormgeving van de monetaire unie. "Nederland en Duitsland hebben er altijd op gehamerd dat de stabiliteit van de munt een hoge prioriteit moest krijgen. Wij hadden wat dat betreft iets te verliezen, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Italië."

Of de euro net zo'n sterke munt wordt als de gulden en de D-mark waren, is niet alleen afhankelijk van de Europese Centrale Bank, maar ook van de mate waarin landen zich zullen houden aan hun verplichtingen. Zo mogen onder meer de overheidstekorten niet verder oplopen dan 3% van het bruto binnenlands product. "Die beperkingen zullen moeilijk zijn te accepteren. Door de Europese bemoeienis met de nationale overheidsfinanciën wordt het hart van de autonomie geraakt. Ik denk dat mensen onvoldoende beseffen dat we financieel gezien elkaars binnenland worden. Het gaat ons nu ook aan of de Italiaanse overheid zich wel aan haar verplichtingen houdt. Men moet bereid zijn om offers te brengen. Anders wordt de euro een splijtzwam in plaats van een bindmiddel."

André Szász: De euro, Politieke achtergronden van de wording van een munt. Mets & Schilt

zoek naar gerelateerde artikelen

ma 31 december 2001