AMSTERDAM - De verdwijning van de Nederlandse munt als wettig betaalmiddel op 28 januari aanstaande leidt tot een stormloop op vijfjes, rijksdaalders, guldens en ander geld. Honderdduizenden Nederlanders verzamelen nu munten. Alle munten van Beatrix zijn een gewild artikel. Juliana is ook populair. De munten-handelaren kunnen het werk bijna niet aan. Het kleine geld in uw portemonnee is nu misschien al veel meer waard dan de wettelijke waarde. Een lofzang op de gulden.

"Het is een gekkenhuis," zegt de heer Kevelam van de gelijknamige munthandel in Garderen. Hij heeft maar even tijd aan de telefoon te komen want zijn klanten moeten worden geholpen. "Het verzamelen van munten is pure nostalgie. Dat krijg je altijd als een nieuw muntstelsel wordt ingevoerd. Vooral de belangstelling voor Beatrix is enorm. Want het is te doen alle munten vanaf de inhuldiging in 1980 te sparen."

Munthandelaar J. van Dongen: "Je moet schaarse Nederlandse munten bewaren." (Foto: Bob Friedlander)

"Toch wordt een aantal van deze munten ook al schaars," zegt de eigenaar van de Edelshop in Rijssen. Dat klinkt als een verkooppraatje, want sedert 1948 zijn 1 miljard munten geslagen. "Dat is juist, maar met de komst van de euro zijn de afgelopen jaren veel minder munten gemaakt. Van rijksdaalders en vijfjesmunten slechts een paar honderdduizend per jaar. Een hagelnieuw vijfje uit 1998 doet nu al Hlf. 35. Vrijwel alle rijksdaalders die de afgelopen tien jaar zijn geslagen, doen tien tot dertig gulden. Een gaaf kwartje uit 1994 is inmiddels een tientje waard."

Zijn opmerkingen worden bevestigd door andere handelaren. J. van Dongen van Het Karveel (munten, postzegels en... feestartikelen) uit Lelystad zegt: "Ook de prijzen van het dubbeltje uit '88 en de guldens van '89, '90 en '91 rijzen de pan uit. Veel handelaren hebben ze in het verleden per rol weggelegd in de hoop dat de munten verder in prijs stijgen. Daardoor is er moeilijk aan te komen."

Hoe minder munten er in een bepaald jaar zijn gemaakt, des te hoger de waarde. Voorwaarde is wel dat de munt heel zeldzaam of gaaf moet zijn. Dat is het geval met proefexemplaren en muntstukken die onder de stempelmachine van de Rijks Munt met de handschoen worden opgevangen en zelfs niet in een bak terechtkomen. We spreken dan van Fleur De Coin ofwel FDC. Een rang lager spreken we van ongecirculeerde munten (gestempeld, vervoerd en opgeborgen). Rare jongens trouwens, die muntenhandelaren: een munt met grotere slijtageplekken wordt nog altijd fraai genoemd, een grotendeels afgesleten munt heet zeer goed en een munt die niet meer te herkennen is, krijgt nog altijd de kwalificatie goed. Van Dongen adviseert Nederlanders de muntstukken uit de schaarse jaren te bewaren. "Ook als ze gebruikt zijn, vertegenwoordigen ze een hogere dan de aangegeven waarde."

Munthandel Kevelam heeft een aantal mooie muntjes in de aanbieding. Voor Hlf. 23.000 bent u eigenaar van de zinken 2 1/2 cent die in 1942 door de Duitsers werd vervaardigd en onmiddellijk daarop weer werd omgesmolten. Een enkel muntje bleef bewaard.

De absolute topper is evenwel het kwartje uit 1891 met de beeltenis van koningin Wilhelmina met loshangend haar. Kevelam: "Het betreft een proefexemplaar waar er waarschijnlijk slechts twee van geslagen zijn. De ene is in het bezit van de Rijksmunt, de andere werd onlangs voor Hlf. 100.000 geveild."

De eigenaar van de Edelshop schat het aantal kleine en grote verzamelaars op ruim 300.000. "Ik denk dat dit aantal nu tot bijna een miljoen is gestegen." Woordvoerster Loes Harinck van de Koninklijke Nederlandse Munt is wat voorzichtiger: "Er zijn 200.000 actieve verzamelaars. Daarvan staan er 100.000 in ons klantenbestand. Daarnaast zullen er nog enkele honderdduizenden mensen zijn die zomaar bepaalde munten sparen."

Op 1 januari wordt de euro onze valuta. Dit betekent allerminst dat de gulden daarna een dode munt wordt. Mensen willen munten van hun geboortejaar, van het geboortejaar van hun kinderen en van andere bijzondere data. Er worden muntboeken, albums en koffers bij de vleet gekocht en allerlei speciale geldsetjes. Bij de Free Record Shop kun je ook in 2002 met guldens blijven betalen. Een slimme zet van het duo Breukhoven-Vanessa. De munten worden alleen maar meer geld waard. De leden van de vereniging De Gulden Zijweg willen onderling goederen en diensten uitwisselen tegen betaling van guldens.

De gulden gaat met pensioen en is geliefder dan ooit. Tegelijkertijd is er ook een stormloop op de euro. De setjes met Hlf. 8,55 aan euro's die gratis kunnen worden afgehaald, worden nu al in ongeopende staat voor drie tientjes aangeboden. De consumentenpakketten euro's ter waarde van Hlf. 25,01 zijn uitverkocht. Voor deze setjes wordt nu tot vijftig gulden gevraagd. Vooral buitenlandse verzamelaars zijn geïnteresseerd omdat deze setjes ook euro's uit 1999 en 2000 bevatten.

Munthandelaren spreken van een hype. Mevrouw Schulman (munthandelaren te Bussum sinds 1880) relativeert: "Er komen in Europa meer dan 120 verschillende euromunten in omloop. De munten kennen een nationale zijde (bij ons de beeltenis van de vorstin) en een Europese zijde. Het duurt echter vele tientallen jaren voordat de eerste euro's hoegenaamd verzamelaarswaarde krijgen en dan moeten ze ook nog in onberispelijke staat verkeren. U heeft er niets aan, maar misschien leuk voor de achterachterkleinkinderen."

We willen de euroverzamelaars niet ontmoedigen, maar op 1 januari komen er 65 miljard euromunten in omloop, waarvan 3,3 miljard Nederlandse euro's. Mevrouw Schulman maakt onderscheid tussen de mensen die zomaar munten sparen en de echte verzamelaars die alles van muntkunde weten en elke munt met een loep bekijken. Zij waarschuwt dat mensen geen tientje of meer moeten betalen voor een recente gulden met de beeltenis van Beatrix. "Dat is de prijs die de handel ervoor vraagt; de werkelijke waarde is veel lager."

Munthandelaren hebben geen enkele moeite met de komst van de euro. Expert Van Rhenen zegt: "Voor ons is het een gouden handel. De slimme handelaar heeft jaren geleden al rollen munten bij de Koninklijke Nederlandse Munt gekocht en maakt nu woekerwinsten van vele honderden tot duizenden procenten." Zo bijzonder is de komst van de euro ook weer niet. Mevrouw Schulman zegt: "Tot de 17de eeuw en later kon je overal in Europa met verschillende munten betalen omdat de gouden en zilveren munten de werkelijke waarde weerspiegelden. Nu is de materiaalwaarde stukken lager dan de werkelijke waarde. Dat geldt met name voor bankbiljetten."

Een lofzang op de gulden is wel op zijn plaats. De eerste gouden Hollandse gulden dateert van 1325 en werd in opdracht van graaf Jan III van Brabant geslagen. Overigens duurde het tot 1816 voordat de gulden, bij de totstandkoming van het Koninkrijk der Nederlanden, de nationale geldeenheid werd.

Het oude geld is onlosmakelijk met onze taal verbonden en ook na invoering van de euro zal dat zo blijven. Tal van munten die al honderden jaren zijn verdwenen, vinden we in de taal, in namen en in uitdrukkingen terug. Zoals de Gouden Reaal, of wel de Carolusgulden die onder keizer Karel V omstreeks 1520 werd geslagen. Dan hebben we de Braspenning, de Dukaat (de gouden dukaat was Hlf. 5,25 waard), Pandoer (2 stuivers en 6 penningen) en Schelling (6 stuivers).

In 1828 verdween de duit (waarde: een achtste deel van een stuiver), maar de betekenis in het taalgebruik is gebleven: een duit in het zakje doen (er ook wat van zeggen) is de bekendste uitspraak. Deze zegswijze is ontleend aan het kerkzakje waarmee de diaken geld voor de armen ophaalde. Ook 'duitendief' en 'dat heeft een aardige duit gekost' zijn nog steeds zeer gangbaar. De cent, die 18 jaar geleden het loodje legde, leeft ook in de taal voort: een fluitje van een cent, de centen branden hem in de zak, dood vallen op een cent, op zijn centen zitten, hij bezit geen rooie cent, ik geef geen cent meer voor zijn leven, geen centje pijn. De daalder (Hlf. 1,50) verdween in 1847, maar is in onze taal springlevend. De eerste klap is immers een daalder waard.

De munten die volgende maand hun status van wettig betaalmiddel verliezen, zijn ook verankerd in ons taalgebruik: een stuivertje kan raar rollen, voor een dubbeltje op de eerste rang zitten, een dubbeltje op zijn kant, zo plat als een dubbeltje, potverdriedubbeltjes, wie voor een dubbeltje geboren wordt, wordt nooit een kwartje... De rij is lang.

De spil van ons muntstelsel is onmiskenbaar de gulden. Deze munt heeft tot 1967 een zeker gehalte aan zilver behouden. De gulden staat bekend als piek. Op de vroegere afbeelding kwam immers een lans (piek) voor. Je kunt een gulden nog steeds maar één keer uitgeven.

Het papiergeld kent weinig uitdrukkingen. Dat komt omdat het volk vroeger over weinig papiergeld beschikte en bovendien is deze geldeenheid betrekkelijk jong. Als er al bekende bijnamen zijn (joet voor een tientje, meier voor een briefje van honderd) komen ze vaak uit het Hebreeuws. De meeste deskundigen beweren dat de omschakeling naar de euro moeiteloos verloopt. Binnen een paar maanden zijn we aan de geldwaarde gewend, zo wordt voorspeld. Dat is overigens de vraag. Deskundigen zoals hoogleraar Van Raaij van de Katholieke Universiteit Brabant denken dat we onbewust meer gaan uitgeven. Vijf euro (Hlf. 11,00) zakgeld in plaats van het tientje. Ook zullen heel wat prijzen - al dat niet ongemerkt - omhoog gaan. Het aantal miljonairs daalt van 200.000 guldenmiljonairs naar 70.000 euromiljonairs. Nu zegt u stoer dat u een ton verdient; straks verdient u 45.000 euro. Ach, het is allemaal een kwestie van psychologie.

Het allergrootste probleem is natuurlijk: waar zit dat verrekte euroteken op mijn computer?

zoek naar gerelateerde artikelen

ma 31 december 2001