AMSTERDAM - De Nederlandse pensioenfondsen hebben een bewogen 2001 achter de rug. Net nu pensioengeld grotendeels op de aandelenmarkt werd belegd, stort deze in elkaar. Dit leidde zelfs tot maatschappelijke ophef toen bleek dat enige pensioenfondsen met hun pensioendekking in de gevarenzone kwamen. Wie verwacht dat de fondsen zich nu en masse uit de aandelen terugtrekken, komt bedrogen uit. 'Als we alles in obligaties zouden beleggen, moeten we de pensioenpremie verdubbelen.'

Jean Frijns ... ABP ervaart de vergrijzing nu al ...

Slapeloze nachten heeft hij niet gehad, Jean Frijns, directeur ABP Vermogensbeheer en als zodanig beheerder van de circa €150 miljard van Europa's grootste pensioenfonds. De aandelencrisis trof het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds echter middenin de operatie om van elke gulden 60 cent in zakelijke waarden als aandelen te beleggen.

De ophef in de media - "moeten die fondsen wel zoveel risico lopen" - heeft op het ABP-hoofdkantoor in Heerlen voor weinig hectiek gezorgd, zo laat Frijns doorschemeren. "In die publicaties lag de nadruk te veel op gebeurtenissen van voorbijgaande aard. De kunst is daar doorheen te kijken. Tegenover kortetermijn-tegenslagen, staan kortetermijn-meevallers."

Frijns meent dat bij een pensioenfonds bij uitstek een langetermijnhorizon past. Niets aan de hand dus? Niet helemaal. De druk is groot, zo erkent de man van €150 miljard. Hij wijst daarbij "op de jaarlijkse beoordeling van de resultaten". Frijns zegt zich 'een beetje gevangen te voelen' tussen de rendementsdruk en de solvabiliteitseis. "Als deelnemers ontevreden zijn over de rendementen dan weegt dat heel zwaar. Fondsen bestaan immers bij de gratie van die deelnemers."

De stelling dat een pensioenpot niet in aandelen hoort te beleggen, noemt Frijns onhoudbaar. "Het doel van een fonds is de premie betaalbaar te houden. Als we alles in obligaties beleggen, moeten we de premies verdubbelen. We hebben een jaarlijks rendement van ten minste 7% nodig om de groei van onze verplichtingen bij te houden", rekent Frijns voor.

Het streven om van elke pensioengulden 60 cent in zakelijke waarden te beleggen, laat ABP dan ook niet los, beursmalaise of geen beursmalaise. Eind 2002 moet die operatie zijn afgerond, stelt Frijns. "Dat je daarbij risico loopt, is onvermijdelijk, maar zorg dat je niet te hard wordt getroffen."

Het ABP probeert de risico's te beperken met een internationaal spreidingsbeleid. Binnen de groep zakelijke waarden wordt ook in onroerend goed (10%) en in private equity en hedgefunds (samen 6%) belegd. "Niet alles op de kaart aandelen zetten", noemt Frijns het.

Een rekensom leert dat als strategisch doel voor aandelen een taartpunt van 44% overblijft. Frijns: "Nou, daar zitten we dus niet aan. Hadden we wel gehaald als het niet zo'n slecht beursjaar was geweest. Nu zitten we krap onder de 40% in aandelen." Aan extra bijkopen als reactie op koersdalingen, iets wat volgens hem veel andere fondsen wel doen om zo hun percentage aandelen op peil te houden, denkt Frijns niet. "Dat past niet binnen ons risicoprofiel." Aandelen zijn hem bovendien nog steeds duur gezien de winstverwachtingen.

"Rendementverwachtingen mag je niet baseren op de hoge rendementen in de jaren negentig (de rendementen die ook vele pensioenfondsen naar de beurs trokken, red). Dat is geheid fout, écht fout." Waar ABP dan wel op rekent? "Duidelijk onder de 10% rendement. Zeg maar 8%", preciseert Frijns. "Maar dat is altijd nog meer dan de 5% die we op staatsobligaties krijgen."

In 2000 behaalde ABP over de beleggingen echter een rendement van 3%. En ook over 2001 zal het weinig rooskleurig zijn. "Vorig jaar daalden de koersen met 4%. Nu is het met de beurs nog slechter gesteld, dus het zal onder die 3% liggen. Dat mag ik u nog net zeggen." De dekkingsgraad (117% over 2000) zal volgens Frijns dit jaar nog verder dalen. "Maar we blijven in veilig gebied (boven de 110%, red.), omdat we buffers hebben." De vergrijzing klopt ondertussen al bij het pensioenfonds aan de poort. Net als andere fondsen heeft het ABP een enorm vermogen moeten opbouwen om de gestegen verplichtingen te dekken. De voeding van die pot, de loonsom van de actieven, is daarentegen op hetzelfde niveau gebleven. "Ons vermogen is nu zeven keer de loonsom van de deelnemers, 25 jaar geleden was dat nog slechts twee keer zo groot", stelt de ABP-directeur.

Het rendement over de beleggingen is daarmee veel belangrijker geworden dan de premie. Een kleine verandering in rendement, vereist een veel grotere aanpassing in de premie. Frijns: "Eén procent minder rendement, betekent dat we de premie met 50% moeten verhogen. Als je zulke surprises onmiddellijk in de premie moet doorberekenen, krijg je forse premie-schokken. Daarmee zijn we gedwongen tot demping." Met andere woorden: in goede tijden zal de premie slechts licht dalen om in slechte een forse premieverhoging met een buffer op te kunnen vangen.

De onrust over pensioenen blijft echter. Op de golf van die onrust vond het voorstel voor een branchebuffer, een soort garantiefonds, zijn weg naar Den Haag. Frijns is allesbehalve een voorstander. Zo zou een dergelijk fonds "roekeloos gedrag uitlokken". Hij verwijst daarbij naar de Savings and Loans Act in de VS die een dekking voor spaargelden gaf. Dit stelde spaarbanken in de gelegenheid hun geld speculatief te beleggen. Een moral hazard noemt Frijns het. "Kijk naar de spaarbankcrisis die daaruit voortkwam." Als domino-stenen vielen de spaarbanken om.

zoek naar gerelateerde artikelen

do 27 december 2001