PEKING - Morgen is het zover. Na een lange weg van vijftien jaar zet China een handtekening onder het document van de Wereld Handels Organisatie (WTO) waarmee Peking officieel lid wordt van 's werelds grootste en machtigste handelsorgaan. Echter, voordat in Doha de eerste krabbel is gezet is het optimisme van de handelspartners over China's toetreding al aanzienlijk getemperd.

Gevreesd wordt dat China de WTO-regels terzijde zal schuiven, zodra er sociale onrust ontstaat. (Foto: AP)

Critici denken dat zodra de Chinese lokale economie inzakt, Peking de economische hervormingen uit de weg ruimt om politieke voorrang te geven aan het voorkomen van sociale onrust. Daarnaast vreest men voor extra struikelblokken van de lokale overheden die lak hebben aan de internationale regels van de WTO.

De vrees van de WTO-lidstaten is niet ongegrond, denkt Dean Peng, een onafhankelijke economisch adviseur. "Natuurlijk geeft de overheid de voorkeur aan het handhaven van de sociale stabiliteit zodra de economie inzakt." Peng denkt dat de Chinese economie al lijdt onder de globale crisis en de terroristische aanslagen van 11 september in Amerika. Een voorbeeld is de dalende export.

Vooralsnog doen de autoriteiten hun uiterste best om de wereld te overtuigen dat China zich aan de regels zal houden, ongeacht wat er met de lokale economie gebeurt. "In navolging van de toetreding tot de WTO, verbeteren we het rechtssysteem, gaat de overheid transparanter te werk en wordt het patentrecht beschermd", aldus de minister van Buitenlandse Zaken, Shi Guansheng.

Zijn ministerie heeft bovendien drie nieuwe departementen opgericht die zich uitsluitend richten op WTO-zaken. "We zijn druk bezig met het opschonen van regels die de overheid zo'n twintig jaar geleden heeft ingesteld", aldus een van de betrokkenen. "Meer dan 300 van die regels zijn geschrapt, de overige 400 worden gereviseerd. Ook stellen we nieuwe reglementen op."

Een probleem dat de overheid evenwel niet uit de weg kan gaan is de stedelijke werkloosheid. Officieel zijn er 11,5 miljoen werklozen in de steden maar sommigen speculeren dat dat aantal zelfs twee keer zo hoog is. "Als de economie groeit is het eenvoudig om een overvloed aan arbeid op te vangen", zegt Peng. "Maar volgend jaar ziet de situatie door de dalende groei er slechter uit."

Volgens de Wereldbank zal de economische groei van China volgend jaar op ongeveer 6,5 procent liggen. Dat is de laagste groei in bijna tien jaar. Veel van de problemen die premier Zhu Rongji tijdens het begin van zijn aanstelling overwon doemen weer op. Staatsbedrijven zijn na een korte opleving opnieuw in de rode cijfers beland en diverse economen beweren dat er opnieuw sprake is van deflatie door overproductie in een aantal lokale industrieën zoals steenkool en textiel. Nieuwe ontslagen zijn onvermijdelijk, denken velen.

"De autoriteiten zijn bang voor opstanden van ontslagen werknemers. Dat wil men voorkomen en daardoor zal het zoeken naar sociale stabiliteit voor economische hervormingen gaan", zegt Peng. "Dat betekent meer overheidsbemoeienis, minder stimulans voor privé-initiatieven en het aan banden leggen van buitenlandse investeringen. Ook zal het langer duren voordat staatsmonopolies worden opgeheven."

Voorbeelden daarvan zijn nu al zichtbaar. Onlangs staakte de overheid de verkoop van haar aandelen in staatsbedrijven en werden hervormingen in faillissementswetten stopgezet. "Niet erg verstandig en een slecht teken", aldus Peng. "Hieruit blijkt dat de overheid nog steeds niet heeft begrepen dat een vrije markt de enige manier is om economische vooruitgang te boeken."

Premier Zhu zou beter moeten weten, vindt Peng. In theorie bevordert het lidmaatschap China's economie, maar alleen als de rol van de staat wordt teruggedreven en privé-ondernemingen een grotere rol mogen spelen. De overgebleven industrieën binnen de staatssector moeten daarnaast efficiënter worden.

Ook het lokaal protectionisme is moeilijk tegen te gaan, denkt Peng. "Door de nadruk op sociale stabiliteit wordt minder controle op de wanpraktijken van lokale overheden uitgeoefend. De implementatie van WTO-regels op lokaal niveau kan daardoor vertraagd worden. Provinciale overheden krijgen zo de kans hun eigen strategieën uit te stippelen en zullen proberen hun eigen producten te bevorderen. Lokale overheden kunnen warenhuizen dwingen om lokale producten in hun schappen uit te stallen en andere buitenlandse producten te weigeren. Om maar een voorbeeld te noemen."

zoek naar gerelateerde artikelen

za 10 november 2001