AMSTERDAM - Het toestel naar Amsterdam taxiede woensdagavond op het vliegveld van Nairobi al richting startbaan toen Josphat Kiprono zijn vinger opstak. 'Ik wil eruit', sprak hij doodleuk tegen de toegesnelde stewardess. Hij voelde zich niet helemaal lekker. Het had wat voeten in de aarde, maar eenmaal terug bij de gate verliet Kiprono opgelucht het toestel en werd zijn bagage van boord gehaald. "Ik had warm vlees gegeten en last van mijn maag. Het voelde niet goed, dus een lange reis zag ik zeker niet zitten. Ik was zelfs van plan een dokter op te zoeken, maar toen ik weer buiten was, ging het meteen alweer een stuk beter."

De Keniaan Josphat Kiprono. (Foto: ANP)

Donderdagavond, twaalf uur later dan gepland, arriveerde de 27-jarige Keniaan daarom alsnog in Amsterdam. "Inmiddels voel ik me weer prima", zegt hij, minzaam lachend in de lobby van het atletenhotel. Josphat Kiprono geldt morgen als de huizenhoge favoriet tijdens de 26ste editie van de Delta Lloyd Amsterdam Marathon. Het voorval op het vliegveld van Nairobi is typerend voor hem. De winnaar van de laatste Rotterdam Marathon (in 2.06,50 uur) is - zeker naar Keniaanse maatstaven - zeer uitgesproken. Sommige collega-atleten betichten hem zelfs van vedette-neigingen. "Zijn houding heeft met status te maken. Hij heeft het gemaakt en wil binnen een groep dan ook als de ster gezien worden. Als vedette durft hij meer dan anderen om voor zichzelf op te komen, maar arrogant is hij beslist niet", zegt Michel Boeting, de Kenia-kenner van Global Sports Communications, het managementbedrijf van Jos Hermens dat in de hoofdstad andermaal het deelnemersveld verzorgt.

Kiprono is de enige atleet ter wereld die tot tweemaal toe de 42 kilometer en 195 meter binnen de 2,07 uur heeft voltooid. Hij maakt deel uit van de befaamde Fila-groep, geleid door de Italiaanse dokter Gabriele Rosa. Namens het Italiaanse kledingmerk, dat jaarlijks zo'n drie miljoen gulden in het project investeert, scout en begeleidt Rosa zo'n honderd Keniaanse atleten. Ze trainen samen, onderverdeeld in een aantal grote groepen. Echter, sinds Josphat Kiprono door zijn recente successen op de weg niet langer meer één van de velen is en ook niet meer als zodanig gezien wenst te worden, heeft hij zich afgescheiden en leidt hij een eigen trainingsgroepje in Eldoret, de hooggelegen streek waar bijna alle Keniaanse atletieksterren vandaan komen en om die reden vaak Home of Running wordt genoemd. Op papier is Sammy Rono de coach van de groep, in de praktijk bepaalt Kiprono de regels.

De groep bestaat uit tien atleten. Behalve Josphat Kiprono maken ook zijn twee jongere broers, Isaac Kiprono en Luke Kibet, deel uit van het gezelschap. Zij verschijnen morgen eveneens aan de start. Het leeftijdsverschil tussen Josphat en Isaac Kiprono bedraagt overigens slechts drie maanden. De twee hebben dezelfde vader, maar een verschillende moeder. En hoewel zijn afwijkende achternaam anders doet vermoeden, is ook Luke Kibet een broer van Josphat Kiprono. In Kenia worden kinderen vaak vernoemd naar een gebeurtenis. Kiprono betekent letterlijk 'als de schapen terugkeren' en houdt in dat het kind in de vooravond ter wereld is gekomen, Kibet betekent 'rond het middaguur'.

Josphat Kiprono, zoon uit een gezin van tien kinderen, waakt over zijn hardlopende broers als een herder over zijn lammeren. Hij lacht veel, maar over zijn rol binnen de familie laat hij geen misverstanden bestaan. Hij is het die de beslissingen neemt. Zoals de keuze voor de Amsterdam Marathon door hèm is gemaakt. En zoals hij ook heeft bepaald dat zijn jongere broers, in navolging van hem, wegwedstrijden moesten gaan lopen. Josphat Kiprono was zelf van origine een steeple-loper, in Kenia vanwege de roemruchte geschiedenis met afstand het populairste atletiekonderdeel. Vooral vanwege de moordende concurrentie op dat onderdeel maakte hij uiteindelijk de overstap naar de wegatletiek. "Op de baan is het moeilijker de absolute top te halen. Op de 3000 meter steeplechase kon ik me niet eens voor de nationale kampioenschappen kwalificeren."

"Toen we jong waren renden we 's ochtends altijd naar school. Een afstand van bijna tien kilometer. Ik was de oudste en daardoor ook de snelste van ons drieën. Isaac was vooral geïnteresseerd in hoogspringen. Dat ging hem redelijk af. Zijn persoonlijke record? Ik heb geen idee. De faciliteiten ontbraken om de hoogte van de sprongen op te meten. We schatten het altijd. In Kenia zijn nauwelijks goede faciliteiten om baanatletiek te bedrijven. Daarom heb ik voor Isaac besloten dat hij ook maar de weg op moest."

Voor het eerst staan ze morgen met z'n drieën aan de start van dezelfde marathon. Isaac en Josphat Kiprono liepen al tweemaal eerder samen, voor het laatst afgelopen voorjaar in Rotterdam. Daar eiste Josphat Kiprono in 2.06,50 uur, nog altijd de snelste jaartijd, glansrijk de overwinning voor zich op. Isaac Kiprono eindigde verdienstelijk als vijfde. "Ik voel me trots dat wel alledrie op zo'n hoog niveau presteren. Het is bijzonder: drie wereldtoppers in een familie. Ik loop mijn eigen wedstrijd, maar desondanks hebben ze tijdens de race veel aan mij. Ze willen mij bijhouden en doen daardoor extra hun best. We motiveren mekaar."

Isaac Kiprono (pr: 2.09,26) en Luke Kibet (2.12,21) kunnen vooralsnog niet in de schaduw staan van hun oudere broer. Josphat Kiprono is voor de organisatie van een marathon een zekere factor. Hij presteert constant op een hoog niveau. Van de zeven marathons die hij tot dusver liep, wist hij er drie te winnen. Drie andere keren eindigde hij als tweede. Met zijn persoonlijke record van 2.06,44 uur (Berlijn '99) bezet hij de zesde plaats op de wereldranglijst aller tijden. Juist op basis van zijn indrukwekkende staat van dienst is het opvallend dat hij deelname in Amsterdam heeft verkozen boven lucratieve marathons als Berlijn, Chicago of New York. In Amsterdam ontvangt hij 60.000 dollar aan startgeld en krijgt hij bij een overwinning een bonus van nog eens 20.000 euro (circa 45.000 gulden) uitgekeerd, in de meer gerenomeerde marathons had hij een veelvoud kunnen opstrijken. "Op een heuvelachtig parcours heb ik echter nog nooit goed gepresteerd. Ik hou van vlak. Dus van Nederland", verklaart Kiprono. Dat er veel dollars aan zijn neus voorbij gaan, deert hem niet. Zegt hij, met een veelbetekenende lach. Hij is niet vies van geld, dat moge duidelijk zijn, maar in een land waar het gemiddelde jaarinkomen duizend dollar bedraagt, heeft Josphat Kiprono, getrouwd en vader van drie kinderen, niet te klagen. "Ik heb een goed leven."

Opvallend is dat Kiprono, die in zijn woonplaats een eigen bedrijf in bouwmaterialen heeft, op grote toernooien zijn faam nog niet waar heeft kunnen maken. Vorig jaar ontbrak hij bij de Olympische Spelen in Sydney, ondanks het feit dat hij op papier de snelste Keniaan was. De Keniaanse atletiekfederatie had evenwel de marathon van Boston als selectiewedstrijd uitverkozen en daar ontbrak Kiprono. "Jammer, maar de bond heeft het voor het zeggen. Ik niet."

Afgelopen zomer was de situatie omgekeerd. Na zijn snelle race in Rotterdam wees de bond Kiprono aan voor deelname aan de wereldkampioenschappen in Edmonton, maar dit keer had de atleet zelf andere plannen. Hij wilde liever voor veel geld de marathon van Chicago lopen. Bovendien, zo stelt Kiprono, kwam de wereldtitelstrijd te vroeg na Rotterdam. Althans, dat was het argument waarmee hij probeerde de Keniaanse bond op andere gedachten te brengen. "Ik heb na Rotterdam maar een maand rust genomen, waar ik eigenlijk twee maanden nodig heb. Ik was niet klaar voor de WK. Ik heb geprobeerd om dat aan de bond duidelijk te maken, maar ze wilden me niet begrijpen. Met de bond valt niet te praten", aldus Kiprono, die zijn optreden in Edmonton dan ook prompt beperkte tot 32 kilometer. "Het parcours was heuvelachtig, het weer was te warm, ik had last van een lichte spierblessure en ik was onvoldoende uitgerust. Het was niet mijn marathon. Daarom ben ik uitgestapt."

In Kenia zijn selectieprocedures voor toernooien altijd een manier van politiek bedrijven. Er zijn de verschillende stammen waar rekening mee gehouden moet worden. Daarnaast is vooral de machtspositie van Fila de Keniaanse atletiekfederatie al geruime tijd een doorn in het oog. De buitenlandse inmenging wordt gezien als een noodzakelijk kwaad. Gevolg is wel dat atleten uit de Fila-groep van tijd tot tijd de strijd moeten aangaan met hun eigen bond. Kiprono: "Ze zeiden: 'We kennen je plannen om voor veel geld 'Chicago' te lopen.' Als ik geweigerd had in Edmonton te lopen, zouden ze me daarna geen toestemming gegeven hebben wedstrijden in Europa af te gaan. Als atleet sta je machteloos tegenover de bond. Je hebt alles maar te slikken. Dat is frustrerend. Het is toch mijn carrière, niet die van hun? Ik wil zoveel mogelijk dingen in eigen hand hebben. Het liefst alles."

zoek naar gerelateerde artikelen

vr 19 oktober 2001