VIJFHUIZEN - Stelt u zich een bedrijf voor dat via verkopen aan een buitenlandse dochter kunstmatig de omzet verhoogt. Een bedrijf ook waar een net benoemd financieel directeur na anderhalve maand alweer zijn biezen pakt. Een bedrijf waarvan de oprichter een stapje terug doet, nét op het moment dat de omzetdoelstelling niet wordt gehaald. Een bedrijf tenslotte, met een woordvoerder die afkomstig is van de bank die de beursgang van het bedrijf begeleidde en na twee jaar óók vertrekt. Spraaktechnologiebedrijf Lernout & Hauspie zegt u? Softwaremaker Baan? Fout. We hebben het over leverancier van melkrobots Prolion, uit het Noord-Hollandse Vijfhuizen. Hoe de onderneming de schijn tegen kreeg en aan een sprookje een einde kwam.

We schrijven juli 1997. Prolion, ontstaan uit een management buy out door Piet Oosterling, gaat gecorrigeerd voor een aandelensplitsing van één op vier voor EUR3,16 per aandeel naar de Nieuwe Markt Amsterdam (NMAX), het marktsegment voor jonge, snelgroeiende ondernemingen van de Amsterdamse effectenbeurs. De onderneming belooft beleggers een jaarlijkse verdubbeling van omzet en winst, hetgeen resulteert in een snelle koersstijging tot EUR37,55 op 19 juni 1998, het hoogste punt ooit.

De melkrobot van Prolion.

De particuliere belegger in veel gevallen boer vindt het allemaal prachtig. Tijdens de eerste aandeelhoudersvergadering is het enige negatieve geluid afkomstig van een oudere heer, die vindt dat de bijeenkomst te vroeg is begonnen. Nu heeft hij zijn treinkaartje moeten kopen zonder 40% korting en broodjes zijn er ook al niet. Als de persoon in kwestie zijn aandelen bij introductie heeft gekocht, heeft hem dat op dat moment een rendement opgeleverd van bijna 1200%. En volgens een analist van Rabo Securities kunnen de stukken gezien de verwachte groei alleen nog maar verder omhoog: in juni '98 formuleert hij een 12-maands koersdoel van omgerekend EUR45,38 (eveneens gecorrigeerd voor split).

Dezelfde analist is plotseling ook aanwezig op een persbijeenkomst van Prolion, in het chique Amsterdamse Okura hotel. Als woordvoerder, zo blijkt, een functie die hij (eind vorige maand) weer neerlegt. "Na twee jaar Prolion kies ik er voor mijn carrière voort te zetten als small cap-analist", schrijft hij in een mailtje aan wat persrelaties. "Prolion is een kleine organisatie met voor mij geringe groeimogelijkheden", licht hij zijn vertrek desgevraagd toe. "Een stap verder is financieel directeur, maar daar ben ik nog niet klaar voor."

Jammer, want die functie is sinds begin maart van dit jaar wél vacant. Bob Prince, voorheen financieel directeur bij softwareleverancier Oracle Nederland, legt dan na een dienstverband van niet meer dan anderhalve maand zijn functie van chief financial officer neer. Tijdens de inwerkperiode is gebleken dat de wederzijdse verwachtingen niet met elkaar overeenstemden, luidt het formeel, en Jan Eendebak, financieel directeur van het eerste uur keert ad interim terug. Prince zelf heeft desgevraagd 'geen enkele behoefte' om zijn plotselinge vertrek van commentaar te voorzien.

Hetgeen ruimte laat voor speculatie. Schrok Prince misschien van de financiële chaos die hij bij Prolion aantrof? Analisten klagen immers al sinds september van vorig jaar over het gebrek aan transparantie bij het bedrijf. "Wij vinden het erg moeilijk om een schatting te maken van het aantal melkrobots dat Prolion daadwerkelijk verkocht heeft en hoe groot de voorraden zijn bij niet nader genoemde distributeurs", schrijven analisten van Rabo Securities bijvoorbeeld op 22 februari jongstleden. Voor de bank die nota bene de beursgang van Prolion begeleidde, is deze 'te lage' earnings visibility reden om het koop-advies neerwaarts bij te stellen tot houden. De uitbraak van mond- en klauwzeer, die de verkoop van melkrobots in de belangrijkste markten van Prolion 'vrijwel heeft stilgelegd', leidt begin april zelfs tot een verkoopadvies.

Analisten van HSBC geven hún verkoopadvies al vorig jaar september. HSBC houdt dan Prolions resultaten over boekjaar 1999/2000 tegen het licht. De leverancier van melkrobots voldeed met een omzetgroei van 87% niet aan de beloofde verdubbeling, erkent het bedrijf ook zelf. Maar als je die omzetgroei aanpast voor de verkoop van een distributie-licentie aan een Canadese 68%-deelneming, dan blijft de stijging zelfs beperkt tot niet meer dan 64%, stelt HSBC vast. De Canadese deelneming werd pas in juni van 2000 opgericht, merken de analisten nog op. Ze schrijven nog net níet dat dat expres is gebeurd, om op de valreep de omzet op te krikken.

Prolion verkoopt zijn melkrobots via drie verschillende distributiekanalen. Vooral de Liberty-lijn is volgens analisten gevoelig voor gesjoemel, omdat de afzet daar verloopt via lokale distributeurs. Als Prolion in die distributeurs een meerderheidsbelang heeft, is de redenering, dan is het theoretisch mogelijk dat de deelneming gevraagd wordt (of domweg opdracht krijgt) om extra melkrobots af te nemen, zónder dat daarvoor door melkveehouders daadwerkelijk orders zijn geplaatst. Op die manier kan op papier een omzetstijging worden geboekt, die in feite door niets anders wordt veroorzaakt dan door het plaatsen van machines bij dochterondernemingen. Over de werkelijke verkopen aan boeren zegt dat niets, menen de analisten.

Ontevreden is HSBC ook over de omzet die Prolion boekt uit onderzoek voor derden. Die omzet is enkel en alleen afkomstig van bedrijven die aan Prolion of aan het management ervan verbonden zijn, stellen de analisten. De nettowinststijging die over 1999/2000 werd gerapporteerd (130%) blijkt daarnaast het gevolg van incidentele factoren, schrijven ze nog. Haal je de Canadese licentie-overeenkomst eruit en laat je de gedeeltelijke kwijtschelding van een schuld buiten beschouwing, dan steeg de nettowinst met 'slechts' 55%.

De gevolgen van het HSBC-rapport met als titel: Het einde van het sprookje laten zich raden. Prolion levert op één dag bijna een derde van zijn beurswaarde in. Gisteren sloot het aandeel op EUR4,80, ruim 87% onder de hoogste koers ooit. De uitbraak van mond- en klauwzeer verstoort het sprookje verder. De enige grootaandeelhouder, ondertussen, die van de koersexplosie in 1998 níet rijker is geworden, is oprichter Piet Oosterling. Sinds de beursgang in juli 1997 heeft hij geen aandeel in het bedrijf meer verkocht.

• De melkrobot van Prolion. Onduidelijk is hoeveel er nu echt van zijn verkocht aan boeren. FOTO: xx

za 7 april 2001