Bondgenoten schuift hiermee enigszins op in de richting van de werkgevers, die de lonen in de toekomst liever willen afstemmen op de productie van werknemers. Werkgeverskoepel VNO-NCW zou graag een einde maken aan het fenomeen van automatische loonsverhogingen, zoals de jaarlijkse periodieken. Opvallend is dat bij Akzo Nobel, waar momenteel cao-onderhandelingen plaatsvinden, Bondgenoten nog elke vorm van prestatiebeloning afwijst.

Vooral voor de vakbondsleden binnen de traditionele sectoren en branches is elke vorm van prestatiebeloning als vloeken in de kerk. Bij de Bondgenoten-achterban overheerst de angst voor het verlies van zeggenschap over de arbeidsvoorwaarden en het verkwanselen van de zwaar bevochten 36-urige werkweek.

Op het eerste vierjaarlijkse congres van Bondgenoten dat aanstaande woensdag begint en waar het beleid voor de komende jaren wordt vastgesteld, zal de koerswijziging naar verwachting inslaan als een bom. Tevens zal de cao-à-la-carte de discussie bepalen. De individuele werknemer moet namelijk meer keuzes in zijn arbeidsvoorwaarden kunnen maken, zo vindt de top van Bondgenoten.

Uit meerdere onderzoeken is gebleken dat ruim de helft van alle werknemers in ons land graag meer vrijheid wil bij het samenstellen van zijn arbeidsvoorwaardenpakket. Het privé-leven speelt daarbij ook een steeds grotere rol. De ene werknemer heeft extra dagen nodig voor een studie, de ander wil een huis kopen en heeft dringend extra geld nodig.

Volgens Kees Korevaar, bestuurder en ideoloog van Bondgenoten, is de trend van flexibele arbeidsvoorwaarden en individualisering dan ook niet meer te keren. "Het is even slikken, maar uiteindelijk zullen onze leden daar toch aan moeten wennen." Hij doelt vooral op de traditionele achterban bij de overheid en geheel of deels geprivatiseerde staatsbedrijven als KLM, Hoogovens en de Nederlandse Spoorwegen.

Omdat het de megavakbond menens is, wil men zo goed mogelijk voorbereid zijn op de kritiek uit eigen kring. Eind vorige week werd daarvoor een proefdiscussie gehouden met kaderleden uit de industriesector, een sector waar men ook niet zit te wachten op de voorgestelde koersverandering. "We ondervonden veel tegenstand en onbegrip, vooral van oudere kaderleden", zegt Korevaar.

Hij vindt het toepasselijk dat juist Henk Krul, die op het congres afzwaait als Bondgenoten-voorzitter, deze discussie over modernisering leidt. "Krul heeft in de jaren '90 tot '95 als voorzitter van de Industriebond FNV de basis gelegd voor dit nieuwe denken. Ik hoop dat hij op het congres hiervan de vruchten plukt," aldus Korevaar.

Bondgenoten spreekt overigens liever over 'ontwikkelingsbeloning' dan over prestatiebeloning. Uit de beschrijvingsbrief voor het congres wordt duidelijk dat werknemers die "breed inzetbaar zijn in meerdere taken" of hun inzetbaarheid vergroten door "extra scholing en ontwikkeling" in aanmerking komen voor extra beloning. "Dit moet willekeur op grond van een zogenaamd gemeten prestatie of mooie blauwe ogen voorkomen", zegt Korevaar.

De cao-à-la-carte ziet Bondgenoten de komende jaren juist als middel om de zeggenschap van arbeidsvoorwaarden te vergroten. Ook deze koerswijziging is aan voorwaarden verbonden. Alleen ondernemingen met een fatsoenlijk sociaal beleid en goede arbeidsverhoudingen komen in aanmerking. De megavakbond wil werknemers vooral de keuze bieden tijd te sparen of de gespaarde tijd te verkopen voor geld.

FOTO: OSCAR FLOS