Margriet Matthijsse leeft voor de wind

door Frank Woestenburg - ROTTERDAM, zaterdag

Door bijna iedereen wordt ze getipt als zekere winnares van goud bij de Spelen in Sydney. De voorbereiding van haar en een aantal collega-zeilers is uniek te noemen in de geschiedenis van de vaderlandse sport. Al maanden woont Margriet Matthijsse (22) 'Down Under' om achter de geheimen van de olympische haven te komen.

Inmiddels is ze vertrouwd geraakt met de soms zo verraderlijke stromingen van Darling Harbour. Bijna ieder golfje, iedere boei en ieder briesje kent ze. Exact acht maanden voor het begin van haar tweede olympische avontuur heeft de haven van Sydney voor zeilster Margriet Matthijsse weinig tot geen geheimen meer.

Even is ze terug in Nederland bij haar ouders in Maasdam. Het eigenlijke thuis van Matthijsse bevindt zich echter sinds een jaar 'Down Under'. In Balgowlah om precies te zijn, een dorp onder de rook van Sydney. Maar de schijnbare romantiek van een topsportleven is er ver te zoeken, geeft Matthijsse aan. Op z'n Rotterdams: "Ook daar moet je voor dag en dauw op om tijdig de vuilnis buiten te zetten."

Het heilige doel heet goud in de Europe-klasse, en daarvoor moet alles wijken. Eerst vijf en later nog eens vier maanden verbleef Margriet Matthijsse (22) in het voorstadje van Sydney in één van de drie door NOC*NSF gehuurde huizen, gelegen in de directe nabijheid van olympisch water. Maandag reist Matthijsse via Miami (trainingskamp) opnieuw voor langere tijd naar Australië. Het aanstaande vertrek uit Nederland is de reden dat ze de afgelopen dagen relatief weinig uren op het water doorbracht. Ze wenste nog even te genieten van de sociale contacten, die hoognodig weer eens aangehaald dienden te worden, en het gezelschap van haar hond Champ, een uit de kluiten gewassen labrador die ze drie jaar geleden van haar ouders cadeau kreeg als beloning voor het behalen van de wereldtitel in de Europe-klasse. Ze loopt nu dagelijks met het dier rond de Kralingse Plas.

Zeilen heeft voor Margriet Matthijsse even niet meer de hoogste prioriteit. Na maanden van inspanning voelde ze een sterke behoefte aan ontspanning. En aan rust. Zo zeer zelfs dat ze besloot het WK in het Braziliaanse Bahia, waar ze komende week haar titel had kunnen verdedigen, vrijwillig aan zich voorbij te laten gaan. Bovendien kampt Matthijsse nog met de naweeën van een hersenschudding, opgelopen bij een buiteling met de fiets in Australië. "Ik heb daar te weinig rekening mee gehouden. Nu haal ik dat in met veel rusten en lekker uitslapen. Ik merk dat ik leeg was, zowel fysiek als mentaal. Een adempauze als deze had ik echt nodig."

Het programma van Matthijsse en een aantal collega-zeilers wordt door Joop Alberda, binnen NOC*NSF geldend als de technisch directeur van de olympische ploeg, regelmatig aangehaald als de ideale voorbereiding op de Olympische Spelen. Met zijn opmerking dat 'Sydney voor hun Amsterdam moet worden' gaf hij eerder aan dat de zeilers zich straks in de olympische omgeving het beste thuis moeten voelen. Het dorp waar Matthijsse met drie andere zeilers (Serge Cats, Carolijn Brouwer en Maarten van Muiden) een eenvoudig rijtjeshuis deelde, lijkt echter in weinig op Amsterdam, zegt ze lachend. "Balgowlah is meer een soort Capelle aan de IJssel. Er valt niets te beleven. Maar zoveel maakt dat ook weer niet uit. Het is immers geen vakantiekamp."

Toch kleven er op het eerste gezicht nadelen aan de verhuizing naar Sydney. Vier topsporters voor langere tijd in een huis tot elkaar veroordelen; het lijkt vragen om problemen. De situatie heeft overeenkomsten met het lot van de bewoners in het Big Brother-huis, waar met het verstrijken van de tijd ook de onderhuidse irritaties toenamen. "Ach, bij ons valt dat best mee. We zijn allevier niet de moeilijksten en ik heb het geluk een kamer voor mezelf te hebben. Natuurlijk heb je te maken met kleine ongemakken. Er zijn twee douches in het huis, dat is op zich makkelijk, maar ze kunnen weer niet tegelijk gebruikt worden. Het zijn geen hoofdzaken. We zijn er om te zeilen; daar draait alles om."

Duidelijk is dat met een dergelijke voorbereiding de menselijke relaties veranderen, positief dan wel negatief. De vertrouwensbreuk met de Nieuw-Zeelandse coach Rex Sly is daarvan het meest recente voorbeeld. Sly, inmiddels opgevolgd door de Finse zeilmaker Jocke Wilenius, maakte vorige week zijn vertrek als bondscoach bekend. Officieel omdat zijn werkzaamheden als coach een te zware wissel op zijn privé-leven zouden trekken. In de praktijk was er sprake van een verstoorde relatie met de zeilers. Als bondscoach bleek hij volgens Matthijsse niet in staat een team te kunnen leiden.

"De laatste weken in Australië waren echt niet leuk. Een hoop gezeur en zo. Op het water is Rex de beste, klaar. Dat is in principe ook het enige dat telt, helemaal mee eens, maar op een gegeven moment konden we met z'n allen niet meer over bepaalde voorvallen heen stappen. Dat hebben we maanden geprobeerd, ik zelfs een jaar. Hij was niet alleen mijn persoonlijke trainer, Rex was ook een vriend, maar op een gegeven moment houdt het op. Ik werkte al vijf jaar met hem samen en we woonden zelfs enige tijd in hetzelfde huis. Daardoor zaten we bijna voortdurend op elkaars lip, tsja, en dan is de magie een keer uitgewerkt. Ons vertrouwen in hem is beschaamd. Voor mij was dat al langer het geval, maar omwille van de anderen heb ik mijn bezwaren nog een tijdje geprobeerd te negeren. Als ik al eerder had gezegd 'ik hoef je niet meer' en de andere blijven wel met hem werken, dan kom je hem toch elke dag in en rond de haven tegen. Dat zou ook niet werken. Nu was de beslissing om met hem te stoppen unaniem."

Matthijsse wil over de aard van de conflicten niet in detail treden ("Laat maar, Rex is verleden tijd"), maar het is duidelijk een direct gevolg van de wel zeer intensieve en langdurige vorm van samenwerking waarvoor gekozen is in de aanloop naar Sydney. Daarentegen is in de relatie tussen de zeilers onderling volgens Matthijsse nog geen wanklank gevallen. "We zijn niet 24 uur per dag in elkaars nabijheid te vinden, gelukkig niet. De meeste tijd brengen we toch afzonderlijk van elkaar door, op het water of in het krachthonk. Alleen 's avonds zitten we altijd bij elkaar. We maken samen het eten klaar en doen samen de afwas. De onderlinge vriendschap is wel verder gegroeid, ja. Als iemand er doorheen zit, slepen de anderen hem of haar er doorheen. Daarom is het ook goed dat we geen directe concurrenten van elkaar zijn, dan zou de situatie toch anders zijn."

Als geen ander weet Matthijsse waarover ze spreekt. Teneinde zich voor Sydney het enige Nederlandse startbewijs in de Europe-klasse toe te eigenen, diende ze een tweestrijd met Carolijn Brouwer aan te gaan. Gedurende drie maanden vochten de twee, nek aan nek. Matthijsse won, Brouwer verloor en maakte noodgedwongen de overstap naar de 470-klasse, waarin zij nu ook olympische ambities koestert. De rivalen van weleer wonen nu in Australië onder een dak.

"We zijn nu heel open naar elkaar toe. Praten over dingen die we op het water ervaren, wisselen van gedachten over technische en tactische zaken. Tijdens onze selectiestrijd was dat anders. Niet dat er sprake was van een koude oorlog of zo. We vochten onze strijd uit op het water en daarbuiten praatten we gewoon met elkaar en dronken we soms een kopje koffie, maar toch bleven sommige dingen vanzelfsprekend onbesproken. Per slot van rekening ga je niet je eigen concurrent wijzer maken. Die hele selectieprocedure vrat wel aan ons. We gaan nu duidelijk op een meer ontspannen manier met elkaar om. Vanaf het eerste moment dat we met elkaar in het huis zaten, konden we allemaal onszelf zijn. Dat heeft waarschijnlijk ook te maken met de topsportgedachte. We komen er allemaal met hetzelfde doel. Bovendien, ik heb ook niet veel comfort of afleiding nodig. Als ik maar een bed heb en wat ruimte om mijn spullen kwijt te kunnen, dan ben ik al tevreden."

Hoewel door het langdurige verblijf in Sydney het gevaar bestaat dat de olympische koorts bij de zeilers over acht maanden al gezakt is, spreekt ook Matthijsse in navolging van Alberda over de best denkbare voorbereiding. Beter dan in Atlanta, waar ze zilver won. Nu moet het goud worden. Van druk is evenwel geen sprake. "Zilver is voor de eerste verliezer. Daar doe ik het niet voor. Ik wil zelf goud winnen, die druk hoeft een ander me niet op te leggen. Dat doe ik zelf al. Veel zeilers kiezen voor een extreem lange voorbereiding, maar bijna niemand zo lang als wij. Dat is uniek en het geeft ons een voorsprong op de rest. De haven van Sydney is ook onwijs listig. Met een voorbereiding van slechts zes weken, zoals we in de aanloop naar Atlanta hadden, zou je het in Sydney niet redden. Zeker niet."

Na de Spelen van '96 had Matthijsse verwacht dat het olympische zilver vele deuren zouden openen. Het bleek een misrekening. "Ik had zelfs nog moeite met het vinden van sponsors. Daar baalde ik van. Zeiden weer tien sponsors nee tegen je. Rijk hoef ik er niet van te worden. Ik ben opgegroeid op het water. Op mijn zesde kreeg ik van mijn ouders mijn eerste zeilbootje, een optimistje. Daarna is het uit de klauwen gelopen. De hobby heeft in totaal tonnen gekost, nu draai ik quitte. Dat vind ik voldoende. Voor het geld doe ik het niet, voor de erkenning en de roem evenmin. Als ik er maar lol in heb."

"Het stoort me wel dat er zoveel misvattingen over zeilen de ronde doen. Mensen onderschatten de fysieke arbeid die wij moeten leveren, die denken dat je maar een beetje in een bootje zit en verder weinig doet. Een soort vakantie-idee. Zeggen ze ook nog iets in de trant van: 'ik vaar zelf ook wel aardig', alsof topsport te vergelijken is met wat zij doen. Zelfs de meeste vrienden snappen niet echt wat ik doe. Ik denk dat niemand erbij stil staat dat ook wij elke dag in het krachthonk zitten en dat het vaak echt niet leuk is om de hele wereld rond te trekken. De sport wordt ontzettend ondergewaardeerd. Deels snap ik het gebrek aan interesse wel. Zeilen is niet voor iedereen weggelegd. Het kost handen vol geld, maar daarentegen kan het prachtig zijn om te zien. Zeker als het door de televisie goed in beeld wordt gebracht. Ik kijk liever naar een zeilrace dan naar een voetbalwedstrijd. In Sydney worden de zeilwedstrijden in zijn geheel in de haven afgewerkt, zodat ze prima vanaf de kant te volgen zijn. Dat betekent promotie voor de zeilsport. Geen overbodige luxe."

Voor Matthijsse is dat echter bijzaak. Alleen de prestatie telt. "Het is niet zo dat mijn wereld instort als ik niet als winnaar uit de bus kom. Wel zou ik er gigantisch van balen, lange tijd zelfs. Zeilen is nu het belangrijkste in mijn leven. Ik wil straks ook kunnen zeggen dat ik er alles aan gedaan heb, dat meer niet mogelijk was geweest. Maar een goede voorbereiding is nooit een garantie voor succes. De factor geluk zeilt altijd mee. Je kan altijd materiaalpech krijgen, zoiets kun je niet altijd voorkomen. Bij windkracht zeven hoor je de mast weleens kraken. Ach, aan dat soort dingen moet je niet te vaak denken. Je kunt beter hopen en vertrouwen op een beetje mazzel."