Ongevraagd lucht hij al na een minuut zijn hart. "Het is de hoogste tijd dat West-Papoea onafhankelijk wordt van Indonesië. En we zullen er niet zo'n puinhoop van maken als Tim-Tim", belooft hij, de populaire afkorting gebruikend voor Timor-Timur, ofwel Oost-Timor.

In de hele provincie, de meest oostelijke van Indonesië, dromen mensen van onafhankelijkheid. Het verschil met Atjeh, het westelijke uiteinde van de archipel waar soortgelijke gedachten worden gekoesterd, is echter dat de beweging naar onafhankelijkheid hier nog vreedzaam verloopt, feitelijk geen leiders heeft en tamelijk ongeorganiseerd is.

De militante arm van de beweging, de Organisasi Papua Merdeka (OPM, de Beweging Vrij Papoea), leidt een schemerig bestaan op afgelegen plaatsen en laat slechts af en toe van zich horen met een gijzeling of een andere heldendaad.

Willy Mandowen leidt 'Foreri', het Forum voor de Verzoening van Irian Jaya's Bevolking. 'Foreri' werd na de val van president Soeharto opgericht als een neutrale ontmoetingsplek waar mensen, na 37 jaar van verplicht zwijgen tijdens de meedogenloze onderdrukking door het Indonesische leger, eindelijk vrijuit konden praten.

Samen met Tom Beanal, leider van de Amungme-stam, en een enkele zelfbenoemde leider geldt Mandowen als voorman van de onafhankelijkheidsbeweging. "Er is veel en brede steun voor onafhankelijkheid", constateert hij. "Een opinieonderzoek toonde vorige maand nog een meerderheid van 90 procent. Men wil dat de 'verloren onafhankelijkheid' wordt erkend."

"Jawel, de papoea's zeggen dat ze al eens onafhankelijk waren. Maar dat is niet waar", herinnert zich Herman Münninghoff, de emeritus-bisschop van Jayapura die sinds 1954 in het land woont. "Nederland had Indië indertijd losgelaten, maar met uitzondering van Nieuw-Guinea.

Maar bij de in 1969 gehouden 'Act of Free Choice', onder toezicht van de VN, was van vrije keuze geen sprake. Niet het volk, maar alleen 1025 dorps- en stamhoofden konden hun stem uitbrengen. Ik heb van iemand, die er bij was, gehoord hoe die dorpshoofden zich in Mimika inscheepten om in Fakfak te gaan stemmen. Op de kade stonden politie en militairen die de volksvertegenwoordigers voorspelden dat zij hun vrouwen en kinderen nooit zouden terugzien wanneer ze tegen aansluiting bij Indonesië zouden stemmen", aldus Münninghoff.

"De VN, de VS, Nederland en Indonesië zijn verantwoordelijk voor de schending van de rechten van honderdduizenden papoea's die het slachtoffer werden van de Act of Free Choice. Ze zouden moeten toegeven zich niet aan de afspraak te hebben gehouden. Daarna moeten we naar een internationale oplossing van het probleem waarvan de uiteindelijke beslissing bij de VN moet liggen. Ook Nederland zou moeten zeggen: sorry, we hebben een fout gemaakt", zegt Mandowen. In Den Haag is dat inzicht wellicht ook doorgebroken. Minister Van Aartsen (BZ) beloofde vorige maand een onderzoek naar de gang van zaken rond de overgang van Nieuw-Guinea.

West-Papoea beschikt over indrukwekkende natuurlijke bronnen. Het heeft aardolie, gas en de grootste koper- en goudmijnen ter wereld. Deze laatste worden geëxploiteerd door de Amerikaanse onderneming 'Freeport McMoRan Copper & Gold Inc.' wier dominante positie in 's lands economie door de papoea's gezien wordt als een belangrijk obstakel op de weg naar zelfstandigheid.

De onderneming gaat er niet alleen met het leeuwendeel van 's lands opbrengsten vandoor. Zij heeft zich in het verleden, samen met het Indonesische leger, medeschuldig gemaakt aan schendingen van mensenrechten, weet John Rumbiak, de leider van het 'Institute for Human Rights Studies & Advocacy' in Jayapura.

"Dat forum van Willy Mandowen functioneert niet meer", zegt broeder Theo van den Broek Ofm over 'Foreri'."Ze hadden vergeten het te organiseren. Niemand wist wie die club bijeen moest roepen. Dat gebeurde dus ook niet."

Volgens broeder Theo, een socioloog die al een kwart eeuw in het land is en het tot in de uithoeken kent, heeft het forum hoge verwachtingen bij de bevolking gewekt. Spaarzame en onvolledige informatie heeft tot de algemene opvatting geleid, dat de onafhankelijkheid slechts een kwestie van weken, hoogstens maanden is. "Het gevaar dat dat leidersvacuüm wordt gevuld door een ongeduldig iemand die voorstelt nu maar geweld te gebruiken is dus groot", zegt hij.

Ook de papoea-organisaties lijken zich intussen van dat gevaar bewust. In de eerste helft van dit jaar willen zij daarom in de hoofdstad een groot congres beleggen."Daar gaan we een leider of leiders kiezen", aldus Tom Beanal die zelf als een belangrijke kandidaat voor dat leiderschap wordt gezien.

Zijn grootste wens is onafhankelijkheid, maar die moet op vreedzame wijze worden veroverd. Hij waarschuwt echter dat er ook een bloedbad kan ontstaan. "Ik ben een beetje bang", zegt hij. "Als het leger hard optreedt tegen de bevolking zullen ook de mensen hier hard terugslaan. Maar ze zullen niet de soldaten doden. Ze zullen de Javaanse immigranten hier vermoorden. Die hebben namelijk geen wapens."