door Harry Blom - AMSTERDAM, dinsdag

Op kerstavond breekt een militaire coup uit in Ivoorkust. Soldaten, woedend over het uitblijven van hun wedde, nemen het initiatief in grootschalige plundering van winkels in de grootste stad, Abidjan, gevolgd door de plaatselijke jeugd.

Krantenverkopers doen goede zaken als de bevolking van Abidjan zich maandagochtend weer naar het werk begeeft, na een kerstweekeinde waarin het democratische regime van president Bédié ten val was gebracht door een militaire coup. FOTO: EPA

De voormalige stafchef, generaal Robert Guei, kondigt de afzetting van de wettig gekozen burgerpresident Henri Konan Bédié aan, die met een helikopter van de Franse militaire macht in Ivoorkust naar buurland Togo wordt overgevlogen. Guei's junta belooft een nieuwe grondwet, wil een kabinet met burgers en streeft naar multi-partijdemocratie, maar dat kan nog even duren.

Tot dusver lijken de gebeurtenissen verdacht veel op het zoveelste voorbeeld uit het boekje Coups in Afrika. Maar ditmaal gaat het om een land dat sinds zijn onafhankelijkheid van Frankrijk in 1960 het voorbeeld was van (betrekkelijke) welvaart, democratie en stabiliteit. Niet minder dan drieëndertig jaar bleef Felix Houphouet-Boigny (bijgenaamd: de oude) als president aan het bewind tot zijn overlijden in 1993.

Desondanks was de situatie in Ivoorkust verre van ideaal. De "parel van Afrika" verkeerde al vele jaren in een economische crisis, die mede veroorzaakt werd door de lage prijzen voor het belangrijkste exportproduct, cacaobonen. Net als in het grote Nigeria, oostelijker gelegen, is er geen eind gemaakt aan de rivaliteit tussen de ongeveer 25 etnische groeperingen, waarbij vooral die uit het noorden in het nadeel raakten.

Met de partijdemocratie liep het evenmin goed. Houphouets voormalige premier, Alassane Ouattara, een noorderling en moslim, werd als 'buitenlander' afgeschreven als opvolger van de grote president en daarna als deelnemer aan de presidentsverkiezingen van 1995. Hij kreeg een functie als onderdirecteur van het IMF in Washington en keerde deze zomer even naar zijn vaderland terug om zich voor te bereiden op de verkiezingen van 2000.

Coupleider generaal Guei werd eveneens op een zijspoor gezet door president Bédié, die in hem een rivaal zag. Kenners van Ivoorkust vermoeden dat de generaal de wegbereider wordt voor Ouattara.

Maar nog vreemder is de rol van Frankrijk in de coup. In Ivoorkust wonen zeker 20.000 Fransen die, zoals in een aantal andere voormalige Franse gebieden in Afrika, kunnen rekenen op steun van een 'eigen' militair contingent van ruim 550 man. Parijs heeft tot dusver niets gedaan om president Bédié in het zadel te houden, terwijl in het verleden voorbeelden te over zijn te vinden van Franse militaire interventie in Afrikaanse landen.

Misschien komt die interventie nog, maar generaal Guei heeft Parijs al gewaarschuwd dat het dan op een heftige confrontatie moet rekenen.

Voorlopig lijkt de rust weergekeerd in Abidjan. De bevolking moest gisteren weer gewoon aan het werk gaan. Niemand plengt een traan over de verdrijving van de democratisch gekozen president.

Sterker nog: zelfs de Bédié-gezinde krant Fraternité Matin prees het feit dat de coup zonder bloedvergieten was verlopen. Een andere krant, Notre Voie, vergeleek generaal Guei met de kerstman en sprak de hoop uit dat zijn kerstcoup het land net zoveel goeds mag brengen als de militair Abubakar in het door corruptie en coups verscheurde Nigeria had gedaan. "Hij moet de vader van een werkelijk democratisch Ivoorkust worden. Dan wordt hij een deel van de Afrikaanse legende", sprak de krant hoopvol.

Alleen Frankrijk en Zuid-Afrika hebben openlijk de val van president Bédié betreurd.